بلاش یکم ( بیست و دومین شاه اشکانی )

بَلاش یکم یا وَلَگش یکم ( اشک بیست و دوم ) بیست و‌ دومین پادشاه شاهنشاهی اشکانی است ، که از سال ۵۱ میلادی تا سال ۷۸ میلادی سلطنت کرد . پیش از او بهنام دوم و پس از او پاکور دوم ( شاه رسمی ) ، بلاش دوم ( شاه شورشی ) و اردوان چهارم ( شاه شورشی ) بر تخت سلطنت نشستند .
وی از دودمان اشکانیان ، فرزند بهنام دوم و دارای دین و مذهب مزدیسنا بود .
او چهار فرزند با نام های وردان دوم ، اردوان چهارم ، پاکور دوم و بلاش دوم داشت .

در دامنه کوه بیستون نقش برجسته بلاش بر روی تخته سنگی نقش بسته‌است .
او در سال ۵۱ میلادی بعد از مرگ پدرش بهنام دوم بر تخت سلطنت نشست و تا سال ۷۸ میلادی سلطنت کرد . او در دوران زمامداری خود با مشکلات و نابسامانی ‌های بسیار زیادی مواجه شد . در تاریخ از وی به عنوان آخرین شاه بزرگ اشکانی یاد می‌کنند . بعد از او حکومت اشکانی رو به ضعف نهاد و درنهایت توسط ساسانیان نابود شد .

« مشکلات داخلی »
همزمان با روی کار آمدن بلاش یکم ، ایران دچار بلایای طبیعی گسترده و بیماری ‌های مختلف از جمله طاعون و وبا و قحطی ناشی از خشکسالی شد . بلاش در صدد بود تا ارمنستان را که در دوران پادشاهی اردوان سوم به دلیل جنگ های داخلی بر سر قدرت میان اشکانیان به رومیان واگذار شده بود ، باز پس گیرد ، اما به دلایلی که نام برده شد و همچنین به دلیل شورش ‌های بسیاری که با آن‌ ها مواجه و رویارو گردید ، ناچار از میدان جنگ با رومیان بازگشت . از جملهٔ شورش‌ ها ، شورش حاکم آدیابن بود که دست نشاندهٔ شاهنشاهی اشکانی بود . اضافه بر این قوم داهه و پاره‌ ای اقوام بیابان ‌نشین از مشکلات داخل ایران بهره جستند و به مرزهای کشور تعدی کردند . بلاش برای مقابله با آن ‌ها روانهٔ گرگان شد و آن‌ ها را مجبور به عقب‌ نشینی کرد . او در بازگشت به موضوع آدیابن نیز پایان داد و فردی به نام بازوس را به حکومت آن منصوب کرد . بلاش یکم موفق شد به این ترتیب در سال‌های نخستین زمامداری ‌اش بر بسیاری از مشکلات کشور چیره شود .

« باز پس گیری ارمنستان »
بلاش بعد از ، از میان برداشتن مشکلات داخلی کشور دوباره موضوع ارمنستان را به یاد آورد و با سپاهی عظیم و مجهز به سمت آن دیار رهسپار شد . فرمانروای ارمنستان که از حمایت و پشتیبانی رومیان برخوردار بود ، بعد از ورود سپاه ایران فرار کرد و بلاش برادر خود تیرداد را بر تخت پادشاهی ارمنستان نشاند . رومیان از این اقدام او خشمگین و عصبانی شدند و نرون قیصر وقت روم کروبلو سپهسالار خود را برای پاسخگویی به این توهین ایرانیان به ارمنستان فرستاد . در این هنگام بلاش دوباره دچار مشکلات داخلی شد که مهمترین آن ‌ها شورش اردوان یکی از پسران بلاش و نیز شورش مردم گرگان بودند . بلاش به سر و سامان دادن اوضاع کشور مشغول شد و تیرداد که زمام امور ارمنستان را در دست داشت ، به امید بهره ‌مندی از پشتیبانی و حمایت پدر با رومیان وارد نبرد شد ، اما شکست خورد و ارمنستان مجدداً به دست رومیان افتاد . بلاش یکم بعد از آرام کردن اوضاع داخلی کشور ، برای رومیان پیامی فرستاد و به آن‌ ها گفت که ارمنستان به ایران تعلق دارد و اشکانیان از آن نخواهند گذشت . او دوباره لشگری فراهم آورد و روانهٔ ارمنستان شد . رومیان مذاکره با ایرانیان را تنها راه حل یافتند و با ایرانیان به تفاهم رسیدند که هر دو سپاه ارمنستان را ترک کنند و از راه گفتگو میان دو دولت ، به این مسئله خاتمه داده شود . نمایندهٔ ایران که برای مذاکره به روم رفته بود ، ناخشنود و بی هیچ دستاورد مثبتی بازگشت و جنگ میان ایران و روم ناگزیر شد . رومیان لشگری را روانهٔ منطقه کردند . آن ‌ها در ساحل رود فرات اردو زدند و چون ارمنستان را بی دفاع دیدند به سمت آنجا رفتند و بی هیچ مقاومتی به غارت و چپاول آن سرزمین پرداختند . سپاه روم که با مقاومتی روبرو نشده بود و سپاه ایرانیان را نیز ندیده بود ، این را نشانه روگردانی ایرانیان از ارمنستان دانست و بازگشت . همزمان سپاه بلاش در سوی دیگر رود فرات سرگرم و مشغول پاسداری بود . بلاش از این فرصت استفاده کرد و ناگهان به قلب سپاه رومیان زد و شکستی سهمگین و سخت بر رومیان وارد کرد . لوسیوس پتوس سردار رومی راهی جز قبول کردن خواسته ایرانیان نداشت و ارمنستان را از سربازان رومی خالی کرد ، ولی کروبلو دیگر سردار رومی که از او نام برده شد ، با لشگری دیگر رهسپار میدان جنگ شد تا انتقام شکست همکارش را از ایرانیان بگیرد . در این زمان گفتگوی دوباره میان ایران و روم شروع شد و دو دولت به تفاهم رسیدند که تیرداد پسر بلاش همچنان زمامدار امور دولت ارمنستان بماند ، اما تاج پادشاهی ارمنستان را در روم از دست قیصر بگیرد . تاریخ این رخداد را سال ۶۹ میلادی گزارش کرده‌اند . تیرداد سه سال بعد از این توافق به همراه سه هزار سوار پارتی در سفری طولانی به روم رفت و تاج پادشاهی ارمنستان را از دست نرون قیصر روم گرفت . تیرداد بعد از گرفتن تاج پادشاهی در مراسمی بسیار باشکوه از راه آسیای صغیر به ارمنستان بازگشت . در روم تصمیم گرفته شد که تیرداد شهر آرتاکساتا را بعد از بازسازی پایتخت خود کند . او حتی برای این منظور کارگران ماهری و چیره دستی را از روم به ارمنستان آورد . پس از بسته شدن این عهد و پیمان به مدت پنجاه سال هیچ جنگ ‌و نبردی میان ایران و روم صورت نگرفت .

« یورش آلانها »
بعد از حل مسئلهٔ ارمنستان ، قوم آلان که قومی سکایی و با اصالت آریایی بودند و سرزمین ‌های پهناوری از کرانهٔ دریای مازندران تا سرچشمهٔ رود ولگا را در تسخیر خود داشتند ، با همدستی گرجی‌ها به ارمنستان و آذربایجان هجوم بردند . بلاش یکم برای دفع و از بین بردن این حمله به ناچار از وسپاسیان قیصر وقت روم درخواست نیرو و پشتیبانی کرد ، اما وسپاسیان خودداری کرد و این یورشگران موفق شدند بدون روبرو شدن با مقاومتی جدی به چپاول و غارت گسترده ‌ای بپردازند و بدین نحو غنایم فراوانی با خود بردند . آلانها و گرجیان در سال ۷۵ میلادی ، خود ایران را ترک کردند .

« کارهای فرهنگی بلاش یکم »
بلاش یکم به آیین و روش‌های ایرانی بسیار علاقه‌مند بود . او در احیا و زنده کردن فرهنگ و آیین ‌های ایرانی تلاش بسیاری کرد و باقی مانده گرایش‌ های یونانی را در ایران از بین برد . در این زمان الفبای ایرانی که از خط آرامی منشعب شده بود ، جای الفبای یونانی را گرفت و برای نخستین بار بر روی سکه ‌های بلاش یکم پدیدار شد . بر یک روی این سکه ‌ها نقش شاه و بر روی دیگر آن تصویر آتشدانی نقش شد . این سنت تا زمان انحطاط ساسانیان کم و بیش حفظ شد . بنابر روایات زرتشتی در زمان بلاش ، متون کهن اوستایی از نو گردآوری شد و نام یونانی شدهٔ شهر ها نیز دوباره نام ایرانی خود را بازیافت .

« مرگ بلاش یکم »
بلاش یکم اندکی بعد از بیرون رفتن آلانها از ایران در سال ۷۷ میلادی درگذشت . بعد از مرگ وی جنگ های خانگی برای نشستن بر تخت سلطنت اشکانی میان اشکانیان شروع شد و سه تن خود را شاهنشاه خواندند . این سه مدعی به نام های پاکور دوم ، اردوان چهارم و بلاش دوم بودند . پیشینهٔ دودمانی و مدت پادشاهی آن‌ ها به درستی مشخص نیست و هر کدام از آن‌ ها در بخشی از ایران زمام امور را در اختیار داشتند .

عکس فوق نگاره ای از سکه ی بلاش یکم ، شاهنشاه اشکانی میباشد .