تاجلی بیگم ( ملکه صفوی و مادر شاه تهماسب یکم )

تاجلی بیگم یا شاه ‌بیگی خانم ، ملکه همسر شاه اسماعیل یکم نخستین پادشاه صفوی و ملکه مادر شاه تهماسب یکم دومین پادشاه از سلسله صفویان بود . تاجلی بیگم یکی از ملکه‌ های قدرتمند ، تأثیرگذار و پر نفوذ در امپراطوری صفویان بود .
وی در سال ۱۴۸۸ میلادی در موصل ، آق قویونلو چشم بر جهان گشود . وی از خاندان صفویان ( به واسطه ازدواج ) ، دختر محمد بیگ و دارای دین و مذهب اسلام ، شیعه بود .
تاجلی بیگم از سال ۱۵۰۳ تا سال ۱۵۲۴ در مقام ملکه همسر قرار داشت ، پس از او سلطانم بیگم این مقام را از آن خود کرد .
تاجلی همچنین از سال ۱۵۲۴ تا سال ۱۵۴۰ در مقام و جایگاه ملکه مادر قرار داشت ، پیش از او عالم شاه بیگم و پس از او سلطانم بیگم در مقام و جایگاه وی قرار داشتند .
نام‌ کامل وی نواب علیه تاجلی شاه بیگی خانم بود .

« ملکه همسر »
تاجلی بیگم دختر محمد بیگ و از ترکمانان موصل بود که در سال ۱۵۰۳ با شاه اسماعیل یکم پیمان زناشویی بست و به عنوان همسر عقدی شاه اسماعیل ، شهبانوی دربار صفویه شد . حاصل این وصلت پنج فرزند با نام‌ های تهماسب میرزا ، سام میرزا ، بهرام میرزا ، پریخان خانم و مهین‌بانو خانم بود .
او زنی بسیار زیبا ، زیرک ، جنگجو و با درایت بود به همین سبب شاه اسماعیل وی را عاشقانه دوست داشت و برایش شعر می‌ سرود ‌. تاجلی بیگم تنها همسر شاه بود که در شمشیر زنی مهارت داشت و پیوسته همسرش را در جنگهایش همراهی می‌ کرد . مهم‌ ترین این جنگ ‌ها نبرد با ازبکان و جنگ چالدران بود . وی در نبرد چالدران توسط یکی از فرمانده‌ های ارتش دشمن اسیر شد ، ولی با دادن یک جفت گوشواره لعل قیمتی و گرانبها به اسکندر پاشا سردار سپاه عثمانی‌ موفق شد بگریزد ، وی پیش از فرار سر اسکندر پاشا را به سلیم اول پیشکش کرد .

« ملکه مادر »
در سال ۱۵۲۴ شاه اسماعیل درگذشت . بزرگان کشور و سران قزلباش با کمک و یاری تاجلی بیگم ، تهماسب میرزا را که در آن زمان ۱۰ سال بیشتر نداشت با نام شاه تهماسب یکم بر تخت سلطنت نشاندند ‌. تاجلی بیگم ملکه مادر شد و لقب نواب‌ علیه را بدست آورد و نیز به‌ رابط میان شاه و درباریان مبدل گشت به همین سبب تهماسب وی را شاه بیگی خانم ( به معنای والامقام ترین بانوی دربار) نامید .
وی نیت داشت قدرت قزلباش را بر امور دولت از بین ببرد اما آن‌ ها از تصمیم ملکه باخبر شدند و چون قدرت خود را در خطر می دیدند میان شاه و ملکه مادر دشمنی ایجاد کردند ، آن‌ها با این شایعه که ملکه مادر قصد برکناری و خلع شاه تهماسب و به سلطنت رساندن بهرام میرزا را در سر دارد و میخواهد حکومت را به تنهایی اداره و کنترل کند ، شاه را نسبت به مادرش بدبین کردند و در نهایت تهماسب ، مادرش را به شیراز تبعید کرد .

« اوقاف »
تاجلی بیگم علاوه بر سیاست به فعالیت‌ های عمرانی علاقه بسیاری داشت و از زنان خیر دوران صفوی بود . حرم فاطمه معصومه در سال ۱۵۲۰ به دستور وی بازسازی و ایوان شمالی آن بنا شد . وی همچنین فرمان بازسازی پل‌دختر را در سال ۱۵۲۷ صادر کرد . از جمله دیگر آثار وی بنای عمارت گنبد در اردبیل بود .

« مرگ تاجلی بیگم »
تاجلی بیگم در طول سفر به شیراز بیمار شد و سرانجام در سال ۱۵۴۰ در سن ۵۲ سالگی تنها چند ماه پس از ورود به شیراز از دنیا رفت . او را با احترام در قطعه بی‌بی دختران شاه‌چراغ شیراز به خاک سپردند .