عثمان یکم یا عثمان بن ارطغرل بن سلیمان شاه مشهور به عثمان غازی یا عثمان بیگ ، رهبر ترکان عثمانی و موسس امپراطوری عثمانی بود .
وی شروع کننده سلسله ای بود که در طی چند قرن از یک بیگ نشین محلی به یک امپراطوری قدرتمند جهانی تبدیل شد .
عثمان یکم از سال ۱۲۹۹ میلادی تا سال ۱۳۲۴ بر امپراطوری عثمانی حکومت کرد .
وی زاده ۱۲۵۸ در سلجوقیان روم بود و در ۱۳۲۴ میلادی در بورسا درگذشت ، پس از او اورخان یکم بر تخت سلطنت نشست .
او صاحب دو همسر با نام های ملحون خاتون و رابعه بالا خاتون بود .
عثمان یکم از خاندان عثمانی و دین و مذهبش اسلام ، سنی حنفی بود .
منابع و اقوال قابل اطمینان کمی از مدت زمان حیات عثمان یکم در دسترس است به همین دلیل صحبت از این دوره کار دشوار و سختی به نظر می‌رسد. خود حاکمان عثمانی نیز تنها نزدیک به صد سال پس از مرگ عثمان یکم و بعد از پاکسازی کامل رقبا شروع به جمع‌آوری زندگی‌نامه او کردند.
قول رسمی در دولت عثمانی، عثمان یکم را از اعقاب قبیله قایی از ترکان اوغوز می‌دانست.
« نام »
برخی تاریخ نویسان نام او را نامی ترکی و احتمالاً آتمان یا آتامان دانسته‌اند که بعدها به عثمان با ریشه عربی تغییر کرده است .منابع اولیه بیزانسی نیز نام او را آتومان یا آتمان ذکر کرده‌اند. گفته می‌شود او بعدها نیتی مذهبی نام عثمان را برای خود انتخاب کرده است .
« اصل و نسب و سال‌های اولیه »
تاریخ دقیق تولد عثمان یکم نامعلوم و اطلاعات کمی در رابطه با سال‌های ابتدائی زندگی او در دسترس است. به همین دلیل اسطوره‌ها و افسانه‌های زیادی حول این موضوع بیان شده‌است. به احتمال زیاد و بنابر روایت تاریخ نویسان قرون بعدی، عثمان در میانه قرن سیزدهم میلادی و احتمالاً سال ۱۲۵۴ یا ۱۲۵۵ میلادی چشم به جهان گشود. بر اساس قول مرسوم در امپراتوری عثمانی، ارطغرل، پدر عثمان قبیله قایی را از ترس مغول‌ها از آسیای میانه به آناتولی رهنمون شد و نسبت به علاءالدین کیقباد، سلطان سلجوقی آناتولی پیمان وفاداری بست. سلطان در عوض او و قبیله اش را در سوگوت و نزدیکی مرز بیزانس مستقر کرد . به دلیل رشادت و شجاعتی که ارطغرل از خود نشان داد هر روز جایگاه خانواده و عشیره او بیشتر مطرح می‌شد. به هر حال این مسئله به روایت از تاریخ نویسان منتسب به امپراتوری عثمانی است و حقیقت به صورت کامل روشن نیست.
« پایه‌گذاری امپراتوری عثمانی »
با مرگ ارطغرل به دستور علاء الدین، عثمان بر جای پدر نشست. همچون قبل، حوادث دوران ابتدایی زمامداری او جز موضوع حکمرانی او بر سوگوت و حملات گاه و بیگاه او به مناطق مرزی بیزانس، چیز چندانی مشخص نیست. اولین رویدادی که دربارهٔ او با ذکر تاریخ ثبت شده‌است نبرد بافئوس در سال ۱۳۰۱ یا ۱۳۰۲ میلادی می‌باشد که در آن موفق شد نیروهای بیزانسی را که برای مقابله با حملات او اعزام شده بودند، شکست دهد. به تعبیر از منابع بیزانسی، این جنگ در فاصله نه چندان دوری از قسطنطنیه و در ساحل جنوبی دریای مرمره، اولین تقابل نظامی میان طرفین بود .
اگر سکه بدون تاریخی که به عنوان تنها مصنوع باقی مانده از زمان عثمان یکم به دست ما رسیده، واقعی باشد، ضرب سکه به وسیله عثمان که امتیازی انحصاری برای حاکمان مستقل بود، نشاندهنده ادعای حکومت شاهانه او در مقامی بالاتر از صرفاً رهبر یک قبیله است. این مسئله نیز بیانگر اقتدار کافی عثمان در به چالش کشیدن سروری ایلخانیان بر او و مردمش بود. چنان‌که سایر امیران ترکمن آناتولی با پذیرش سروری ظاهری ایلخان، به نام خود سکه ضرب نمی‌کردند .
« گسترش اراضی »
اولین پیشروی‌های عثمان در خاک بیزانس، تمرکز بر سلطه و تسلط کامل بر سکونت‌گاه‌های کوچک اطراف شهرها بود . چرا که دستیابی بر خود شهر کاری دشوار و سخت بود درحالیکه اطراف و حوالیه آن منبع ارزشمندی برای رعایای عثمان به حساب می‌آمد. پس از تحمیل شکست بر بیزانس در سال ۱۳۰۱ میلادی، دیگر نادیده گرفتن عثمان غیرممکن بود. آندرونیکوس دوم، امپراتور بیزانس در برابر این تهدید فزاینده، یکی از شاهزادگان خاندان خود را جهت ازدواج با غازان خان، ارباب ظاهری عثمان در تلاش برای به وجود آوردن اتحادی رادیکال به او و بعد از مرگ او به برادرش ارائه کرد. به دنبال عدم موفقیت در دریافت کمک و یاری ، امپراتور سال ۱۳۰۳ میلادی دست به استفاده از صلیبیون کاتالان برای محافظت و نگهداری از اراضی و زمینهای خود در برابر پیشروی عثمان زد. این گروه همچون بسیاری دیگر از مزدوران در کنار سایر ترکمانان، خود شروع به غارت‌گری در منطقه حوالی تنگه داردانل کرد. تنها اتحاد امپراتوری بیزانس و پادشاهی صربستان بود که جلوی آیین حملات را گرفت .
عثمان یکم تلاش میکرد با استیلا بر اراضی پادشاهی بیزانس، هدفهای توسعه طلبانه خود را در غرب ادامه دهد تا با همسایگان قدرتمندتر ترک درگیر نشود. او از راه گذرگاه‌های فریگیه شمالی در نزدیکی اسکی‌شهر تا دشت‌های بیتونیا تعدی کرد. این موفقیت‌ها با غلبه بر اشراف محلی بیزانسی «برخی از راه جنگ، برخی از طریق ازدواج و برخی دیگر با خرید اراضی یا موارد مشابه» بدست آمد . با قتل علاء الدین به وسیله مغولان، قدرت منطقه کاملاً به دست عثمان افتاد. گفته می‌شود اولین فتح حقیقی عثمان سلطه و تسلط بر دژهای اسقاشهر و قراچه حصار و ینی‌شهر، اولین شهر با اهمیت زیر نظر حاکمیت او که به پایتخت عثمان تبدیل شد، بود. بالا گرفتن کار عثمان زنگ خطری برای امپراطوری بیزانس به شمار می‌آمد. به همین دلیل بیزانسی‌ها به تکاپوی مقابله با او افتادند اما این تلاش‌ها با سازمان دهی ضعیف بی نتیجه بودند. همزمان عثمان به پیشروی خود در دو جهت شمال و جنوب شرقی به سمت دریاهای سیاه و مرمره ادامه داد و در سال ۱۳۰۸ میلادی با رسیدن به اهداف، شهر اِفِسوس، در ساحل دریای اژه را نیز گشود. آخرین لشکرکشی او یورش به شهر بورسا بود که با وجود عدم حضور شخصی عثمان در میدان جنگ ، پیروزی حیاتی در آن راه را برای فروپاشی و سقوط قسطنطنیه هموارتر کرد.
