هرمزد دوم هشتمین شاه ساسانی بود که پس از نرسه بر تخت نشست. فردوسی او را اورمزد نرسی نامیده است. مدت شاهی را برخی 7 یا به قول فردوسی 9 سال نوشته اند. پدر وی نرسی و نام مادرش نیز شاپور دختک نام داشت.
هرمزد دوم در سال 303 میلادی رسما بر تخت پادشاهی نشست. هرمزد پیش از رسیدن به قدرت بسیار ستمگر و تند خو بود ، لیک پس از رسیدن به قدرت بسیار دادگر و نیکخواه شد در آغاز پادشاهی هرمزد دوم ، ایران به سبب شکست از رومیان در زمان نرسی، ناتوان شده بود و در شرق کشور نیز کوشانیان به مرزهای ایران حمله ور شده بودند. هرمزد که در چند جنگ با کوشانیان نتوانست کاری از پیش ببرد. و او ناگزیر شد با توسل به ازدواجی سیاسی-مصلحتی، خود را از خطر کوشانیان رها سازد؛ هرمزد با یکی از شاهدخت های کوشانی ازدواج کرد، و این کار یک نوع گروگان برای اثبات حسن نیت خانوادۀ عروس نسبت به ساسانیان تلقی گردید. و با این کار از حملات پر دامنۀ کوشانیان که شرق ایران را به خاک و خون کشیده بودند، جلوگیری شد.
شاهنشاهی
از شاهان ساسانی هرمز دوم یگانه شاهی است که در سکه‌های او، صورت شاه و ملکه که از حیث وجاهت معروف بود، با یکدیگر نقش شده‌اند. از دیگر وقایع دوران شاهنشاهی هرمز دوم، گرویدن پادشاهی اشکانی ارمنستان به مسیحیت بود که از آنجایی که آنان پیش از این زرتشتی بودند، از این مسئله به خوبی در ایران استقبال نشد و در آینده باعث تیرگی روابط این دو شد.
کشته شدن هرمزد (یا ترور؟)
چنین نقل کرده اند؛ روزی هرمزد دوم به قصد شکار به همراه چند خدمتکار خود ، بیرون شده بود که اعراب غسانی ناگاه بر وی تاختند و او را زخمی ساختند . هرمزد زخمی بازگشت لیک در پایان همان روز در اثر آن زخم درگذشت. برخی این موضوع را یک ترور می دانند که بزرگان ایران آن را ترتیب داده بودند.
جانشینی
پس از مرگ هرمز برای مدت طولانی ایران بدون پادشاه شد، پس از مدتی آذر نرسی پسر هرمز را برتخت نشاندند ولی او نیز به سبب ستمگری هایش به دست بزرگان در توطئه ای به قتل رسید و ایران بار دیگر بدون پادشاه ماند که موبدان موبد آگاهی یافت که همسر هرمزد باردار است و پس شادان شده و اعلام کرد که فرزند وی شاه آینده ایران خواهد بود که نامش را نیز خود انتخاب کرده و نام شاپور (شاپور دوم ساسانی (ذوالاکتاف) )را بر وی گذاشت و دستور داد تا تاج شاهنشاهی ایران را بر سر آن نوزاد آویزان کنند.
هرمزد دوم در شاهنامه
سرچشمه
شاهنامه