آمستریس یکم ( پارسی باستان : Amāstrā ) ، به معنای « زن نیرومند » شهبانوی ایرانی ، همسر خشایارشا و مادر اردشیر یکم بود .
آمستریس دومین شهبانوی مادر هخامنشی از سال ۴۶۶ تا سال ۴۴۰ پیش از میلاد بود ، پیش از او آتوسا و پس از او داماسپیا در این جایگاه قرار داشتند .
او همچنین سومین شهبانوی هخامنشی از سال ۴۸۶ تا سال ۴۶۶ پیش از میلاد بود ، پیش از او باز هم آتوسا و پس از او داماسپیا این جایگاه را از آن خود کردند .
وی از دودمان هخامنشیان ، دختر هوتن و دارای دین و مذهب مزدیسنا بود .
آمستریس از همسرش خشایارشا شش فرزند با نامهای اردشیر ، داریوش ، ویشتاسب ، آمیتیس ، روزگونه و هخامنش داشت .
« زندگی »
آمستریس دختر هوتن ، یکی از هفت نجیب زاده ای بود که در سال ۵۲۲ پیش از میلاد مغی را که در حال جعل هویت بردیا بود ، کشت . بعد از این رویداد ها ، داریوش بزرگ بر تخت فرمانروایی ایران نشست . طبق گفته هرودوت ، اوتانس با ازدواج های سلطنتی نجیب زادگی بیشتری دریافت کرد . داریوش بزرگ با دختر اوتانس به نام فیدیما وصلت کرد و اوتانس نیز با یکی از خواهر های داریوش پیمان زناشویی بست ، که آمستریس ثمره این وصلت بود .
زمانی که داریوش در سال ۴۸۶ پیش از میلاد درگذشت ، آمستریس با ولیعهد ، خشایارشا پیمان زناشویی بست .
بر اساس گفته های هرودوت خشایارشا در زمان لشکرکشی به یونان ، تمایل و رغبت زیادی به همسر ماسیشته پیدا کرد ، ولی وی از این کار خودداری می‌کرد و به خواسته او تن نمی‌داد . پادشاه بعد از بازگشت به سارد ، مقدمات وصلت پسرش داریوش را با آرتاینته ، دختر آن زن و ماسیشته ، با فکر و خیال این که با این اقدام می تواند راحت تر او را بدست آورد ، مهیا کرد . وی پس از بازگشت به شوش ، آرتاینته را برای پسرش داریوش به دربار آورد ، اما خودش دلباخته او شد و با او همبستر شد . زمانی که شهبانو آمستریس ، همسر خشایارشا ، از این رویداد باخبر شد ، به فکر انتقام افتاد . او به دنبال انتقام از آرتاینته نبود ؛ بلکه می خواست از مادر او ، همسر ماسیشته ، انتقام بگیرد ، چرا که گمان می کرد که او پشت این اتفاق هاست . آمستریس در زادروز خشایارشا ، نگهبانانش را فرستاد تا همسر ماسیشته را بکشند و آن ها با قطع پستان های او ، آن ها را جلوی سگ ها انداختند و بینی ، گوش ها ، لب و زبانش را نیز قطع کردند . ماسیشته با دیدن این صحنه برای آغاز شورش به باکتریا فرار کرد ، اما به وسیله سپاه خشایارشا رهیابی و همراه با پسرانش کشته شد .
« مرگ آمستریس یکم »
آمستریس در سن پیری ، حدوداً در سال ۴۲۴ پیش از میلاد و نزدیک به اواخر سلطنت پسرش اردشیر درگذشت ، وی را در نقش رستم در آرامگاه همسرش خشایارشا به خاک سپردند .
