روشنک ( یونانی باستان : Ῥωξάνη ) ( ایرانی باستان : روخشنه « روشن ، درخشان ، تابان » گاه رکسانا ) یک شاهزادهٔ سغدی یا باختری بود که اسکندر مقدونی بعد از شکست داریوش سوم هخامنشی و فتح ایران در سال ۳۲۷ پیش از میلاد ، با وی پیمان زناشویی بست . وی احتمالاً در سال ۳۴۰ پیش از میلاد در سغد چشم به جهان گشود . گفته شده که او هنگام ازدواج با اسکندر در اواخر نوجوانی یا اوایل بیست سالگی خود بوده است .
« اسکندر و روخشنه »
روخشنه دختر یک اشراف زاده سغدی به نام وخشه‌ارته ( یکی از زیر دستان بسوس شهربان باختر و سغد ) بود و احتمالاً پدرش در کشته شدن داریوش سوم ، واپسین شاهنشاه هخامنشی دست داشته است . پس از شکست مقاومت بسوس در مقابل اسکندر ، وخشه‌ارته به همراه مردم بلخ و مردم سغد به رهبری و ریاست اسپیتامان به مقاومت ادامه دادند .
با این وجود سرانجام سغد سقوط کرد و بلخ نیز بعد از دو سال و نیم مقاومت در مقابل مقدونیان ، با اسکندر سازش کرد . گفته شده که در زمان مذاکرات وخشه‌ارته و اسکندر ، اسکندر جهانگشا در اولین نگاه عاشق و دلباخته روخشنه شده و در سال ۳۲۷ پیش از میلاد با او پیمان زناشویی بسته است . وی این تصمیم را در حالی گرفته که سرداران و مشاورانش به شدت با آن مخالف بوده اند . روخشنه از همسرش اسکندر صاحب یک پسر به نام اسکندر چهارم شد .
چندین سال بعد ، اسکندر در آخرین لشکرکشی نظامی اش به شهربانی های هندی ، امپراتوری هخامنشیِ سابق هجوم برد . وخشه‌ارته نیز در این هجوم یکی از همراهان وی بود و گزارش شده که اسکندر پدر روخشنه را به عنوان شهربانی منطقه هندوکش برگزیده بود و در تمام این مدت ، شهبانوی جدید در شوش ساکن بوده است . روخشنه یک برادر نیز داشت که گفته شده اسکندر به وی علاقه بسیار زیادی نشان می داد .
بعد از مرگ ناگهانی اسکندر در سال ۳۲۳ پیش از میلاد ، احتمالاً روخشنه کسی بود که فرمان کشتن دیگر بیوه شاه ، یعنی استاتیرا را داد . پروشات نیز همسر دیگر اسکندر بود که گفته می شود به دست این شهبانو به قتل رسیده است . روخشنه ( روشنک ) برای از بین بردن رقبای احتمالی فرزندش که در این زمان هنوز متولد نشده بودند دست به این اقدام زد .
« مرگ روخشنه »
مدتی بعد ، روخشنه و فرزندش ، اسکندر چهارم به مقدونیه رفته و برای مدتی تحت مراقبت المپیاس ، مادر اسکندر زندگی کردند . با این وجود وی ( مادر اسکندر ) در سال ۳۱۶ پیش از میلاد کشته شد و کاساندر همسر و پسر اسکندر را زندانی کرد . شش سال بعد ، در سال ۳۱۰ پیش از میلاد کاساندر برای از بین بردن جانشین قانونی اسکندر ، اسکندر چهارم و مادرش روخشنه را مسموم کرده و به قتل رساند . روخشنه در این زمان سی ساله بود .
سیارک رکسانا ۳۱۷ به افتخار وی نامگذاری شده است .
