زندگی نامه کریم خان زند
کریم خان درسال ۱۰۸۶ در روستای ملایربه دنیا آمد وی درسال ۱۱۵۷ در شهرشیراز دارفانی راوداع گفت.
وی ازسال ۱۱۶۳تا ۱۱۹۳ فروانروای عادل وامین ایران بود. کریم خان بنیانگذار حکومت زندیه بود.
پس ازمرگ نادرشاه افشار جانشینان او جنگ های فروانی برسر تخت پادشاهی کردند،کشور ایران وارد مرحله ای ازعدم‌ثبات سیاسی واقتصادی شدیدی شد ،وبه دلیل نبود قدرت ،دولت مرکزی خوانین وحاکمان نواحی طغیان نموده ودر صدد به دست آوردن قدرت بیشترورسیدن به تخت پادشاهی برآمدند.
علی قلی خان،ابراهیم خان،شاهرخ وسلیمان دوم هرکدام مدت کوتاهی حکومت کردند.احمدشاه درانی از سرداران افغانی نادر درشرق ایران،محمدحسن خان قاجار دراستر آبادوآزاد خان افغان درنواحی شمال ایران درفکر تشکیل حکومت وبه دست آوردن قدرت بودند.
دراین آشفتگی ها ونابسامانی ها کریم خان نیز درصددکسب قدرت برآمد.
کریم خان نواحی تویسرکان وکزاز را فتح نمودوموفق شدبر محمدعلی خان حاکم همدان وحسنعلی خان حاکم اردلان چیره شود وآنها را شکست دهدوحامیانی پیدا کند ،کریم خان پس ازچیره شدن بردشمنان خود توانست شهرت عظیمی پیداکند وعنوان « کریم خان» را بدست آورد .
کریم خان بعد ازپیروزی های متعددوبه دست آوردن شهرت با علی مردان خان بختیاری متحدشدندوبه درخواست علی مردان خان تصمیم گرفتند به ابوالفتح خان بختیاری فرمانروایای اصفهان وعراق که منصوب شاهرخ میرزاافشار بود حمله کرده واورا شکست دهند،
متحدشدگان توانستند بر ابوالفتح پیروز شوند.
آنها بعداز این پیروزی پیمان اتحاد سه جانبه ای برقرارکردندتا برای نجات ایران از هرج ومرج چاره ای بیندیشند.متحدشدگان ابوتراب نوه ی مادری شاه سلطان حسین رابا نام شاه اسماعیل سوم برتخت پادشاهی نشاندندو مناصب را بین خود تقسیم کردند.علی مردان خان به دلیل کم سن بودن شاه جدیدنایب السلطنه اوشد وکریم خان سردارکل سپاه وابوالفتح خان نیز حاکم اصفهان شد.
پس ازاین پیمان کریم خان عازم نواحی غرب ایران برای فتح شدهنگامی که او سرگرم فتوحات خود بود،علی مردان خان با استفاده کردن از غیبت وی ابوالفتح خان حاکم اصفهان را کور وبه قتل رسانید وعمویش بابا خان بختیاری را برتخت اصفهان نشاندوخود عازم دفع صالح خان حاکم شیراز شد.
اوضاع ایران با ظهورکریم خان زند
درزمانی که بزرگان سپاه قزلباش برای قتل نادر هم دست شده بودند براین عزم بودند که پس از به قتل رساندن نادر بر افاغنه وازبکان حمله کنند وآنها رانابودسازند ،افاغنه ازاین برنامه خبردارشدندویکی از بزرگان ایشان که ازسرداران نادربودیعنی احم دخان ابدالی افاغنه را همراه برداشته وعازم قندهارشدوبه سرعت هرات ومشهدو قسمتی از هندوستان وپنجاب وکشمیر را به تسخیر خود درآورد.
یکی دیگراز سرکردگان افغانی نادر ازطایفه غلجائی به اسم آزاد خان درکردستان بنای سرکشی را گذاشت وپس از نابودی دولت ابراهیم شاه به قلعه ارومیه چیره ودست یافت وبه گرجستان حمله کرد وپس ازهم نشینی ومصالحه با حاکم این کشورچنین مقدر گردید که رودخانه ارس بین متصرفات پادشاه گرجستان وآزاد خان فاصله شناخته شود.
شاهرخ دردوران حکومت خود حکومت اصفهان را به یکی از خوانین بختیاری یعنی ابوالفتح خان بخشید.
خانی دیگر ازهمین طایفه به نام علی مردان خان بر ابوالفتح خان حمله کرد ولی از او شکست خورد وفراری شد.
مدعی دیگری که درزمان ضعف افشاریه سربه دولت خواهی وسلطنت طلبی برداشت محمدحسن خان قاجارپسر فتحعلی خان بودکه پدر اورا به توطئه نادرشاه طهماسب ثانی به قتل رسانده بود.
محمدحسن خان درتمام مدت اقتدارنادر در دشت ترکستان زندگی میکرد وچندین بار نیز به یاری وکمک ترکمانان به استراآباد حمله کردومغلوب شدوپس از کشته شدن نادر به سواحل بحر خزر آمد ودراین محدوده به بدست آوردن قدرت وجمع اعوان مشغول مشغول شدو عده ی زیادی از ترکمنان وقاجاریه را دور خود جمع کرد.
ظهور کریم خان
دردوران عادل شاه،زندیه به گمان مراجعت اوطان اصلی اختیارات خودرا به دست یکی از سپاهیان قدیم نادری که کریم در شمال نام داشت سپردند.کریم به کمک ویاری برادر خود صادق،زندیه را با وجودتعرضات اردوی علی شاه به خاک ملایر برگرداند ودر این زمان ریاست ایل زند به دست کریم خان زند سپرده شد.
زمانی که ابراهیم شاه از دست برادر خود عادل شاه عاصی شده بود، کریم خان به دعوت او مأمور سرکوبی بعضی از ایلات یاغی وسرکش عراق شد و در ازاء این خدمت از ابراهیم شاه تحفه و هدایایی دریافت کردو بیش از پیش شهره عام وخاص گردید ومشهورشد.
علی مردان خان بختیاری که به شکست او از ابوالفتح خان اشاره کردیم برای قلع حریف به کریم خان توسل جست. کریم خان و علی مردان خان، ابوالفتح خان را از اصفهان بیرون کردندو خود به این شهر داخل گردیدند. ابوالفتح خان هم جز تسلیم چاره ی دیگری نمی‌دید اطاعت رقبای غالب خود را گردن گرفت و سه خان لر در سال ۱۱۶۳ در باب حکومت ایران به مشورت پرداختند و تصمیم ایشان سرانجام بر آن قرار گرفت که یکی از دخترزادگان شاه سلطان حسین را به نام اسماعیل سوم به پادشاهی بردارند و علی مردان خان نایب السلطنه و کریم خان سردار سپاه و ابوالفتح خان والی اصفهان باشد. این سه مرد قسم وسوگند یاد کردند که باهم حکومت شاه اسماعیل سوم را محفوظ نمایند و هرکس عهدوپیمان شکست، دو تن دیگر به دفع وشکست او قیام کنند.
کسی که از این عهد و پیمان سر پیچی کرد، علی مردان خان بود چه او که از حسن توجه مردم به کریم خان در غیرت بود و اختیار تمام کارها را در دست خود می‌خواست و در نبود کریم خان ابوالفتح خان را به قتل رساندو به آزار واذیت عیسویان جلفا پرداخت. کریم خان که در این تاریخ به دفع سرکشی به کردستان رفته بود، به اصفهان آمد و آن جا را تصرف کردو علی مردان خان به بختیاری پناه برد.
کریم خان پس از مغلوب نمودن وشکست دادن علی مردان خان قدم در راه دفع بزرگ سلطنت ایران یعنی محمد حسن خان قاجار گذاشت و در مرحله اول گیلان را از تصرف واختیاراو بیرون آورد و از آن جا به محاصره وگرفتن قلعه استرآباد شتافت و به دستیاری وکمک شیخ علی خان زند به این کار مشغول گردید.
وفات کریم خان زنددر ۱۳ صفر۱۱۹۳
کریم خان در آخر عمر به مرض سل مبتلاشد و چون سن او در این تاریخ نزدیک به هشتاد بود روز به روز ضعف و انکسار بر مزاج او چیره شد.واقعهٔ کشته شدن علی محمدخان و شورش اعراب و بعضی انقلابات دیگر که در پاره‌ای از ولایات بر اثر پخش شدن خبر دروغی مرگ او بروز کرده بود، کریم خان را روز ب روز ضعیف ترو افسرده تر میکرد تا آن روز که در سیزده صفر قولنجی سخت وطاقت فرسابر او دست داد و خان زند از همین مرض در تاریخ مذکور در شیراز دارفانی راوداع گفت. مدت کرّ و فرّ و حکومت کریم خان مجموعاً بالغ بر ۳۰ سال و ۸ ماه بود.
بلافاصله بعداز مرگ کریم‌خان، بزرگان وسران زند در برابر هم صف آرایی کردند و پیش از به خاک سپاری شهریار ایران زمین به روی هم شمشیر کشیدند. بزرگان زند برای اینکه عمل خود را موجه نشان دهند،هریک زیر پرچم یکی از فرزندان کریم‌خان ایستادند و برای دست یافتن به قدرت، فرزندان وی را وسیله برتری جویی خود قرار دادند. رهبری یک گروه به عهده زکی‌خان و هم‌فکرانش بود که به حمایت از محمدعلی‌خان پسر دوم کریم خان برخاستند و رهبری گروه مقابل بر عهدهٔ نظرعلی‌خان سردار بزرگ زند و همرزمانش بود که به حمایت از ابوالفتح خان پسر بزرگ کریم‌خان، دور او جمع شدند.
درگیری و نزاع میان این دو گروه سه روز طول کشید و عاقبت زکی‌خان توانست با حیله و نیرنگ علی‌خان، رهبر گروه مخالف را بکشد و قدرت را به دست بگیرد.
جسد کریم‌خان در عرض این سه روز، همچنان بر روی زمین مانده بود. پس از آن زکی‌خان و هم رزمانش که بر اوضاع تسلط پیدا کرده بودند، جنازهٔ وی را به آیین شاهنامه، در عمارت کلاه فرنگی باغ ارگ در قبری که برای خود ساخته بود (مطابق وصیت کریم‌خان) دفن کردند.کریم خان بر روی هم یکی از پادشاهان خوب و خوش سیرت ایران بود،مردی بود رعیت دوست و خوش رفتار و مهربان خالی از حس کینه کشی و سخت کشی، بسیار ساده زندگی میکرد و به تکلفات و زندگانه و دستگاه و جاه و جلال سلطنتی زیاد علاقه واشتیاق نداشت و حتی از قبول عنوان شاه و سلطان نیز فرارمیکردو خود را در تمام عمر وکیل الرعیا خواند.
