مهرداد یکم ، اشک پنجم مشهور به مهرداد بزرگ ، فرمانروای سلسله اشکانی از سال ۱۷۱ پیش از میلاد تا سال ۱۳۲ پیش از میلاد بود .
وی معمار اصلی شاهنشاهی اشکانی بود . فتوحات او حکومت اشکانی را از یک فرمانروایی کوچک به یک شاهنشاهی جهانی و از بزرگترین قدرت‌های زمان خود تبدیل کرد . وی نخستین فرمانروای اشکانی است که عنوان پادشاهان هخامنشی ، شاهنشاه ، را برای خود انتخاب کرد .
پیش از او فرهاد یکم و پس از او فرهاد دوم به عنوان فرمانروای سلسله اشکانی بر تخت سلطنت نشست .
وی از دودمان اشکانیان و دارای دین و مذهب مزدیسنا بود .
مهرداد یکم یک همسر با نام رینو داشت و همچنین صاحب سه فرزند با نام های فرهاد دوم ، روزگون و سیناتروک بود.
وی را با القاب شاه شاهان و یونانی دوست نیز می نامیدند .
اطلاعات دقیقی از تاریخ تولد وی در دسترس نیست .
« خاندان و به تخت نشینی »
مهرداد پسر فریاپت و نوه برادری ارشک یکم بود . او چند برادر داشت که بزرگترین آن‌ها ، فرهاد یکم ، در سال ۱۷۶ پیش از میلاد به جای پدرشان برتخت سلطنت نشسته بود .
بر اساس سنت باستان ، شاه باید یکی از فرزندان خود را به عنوان جانشین خود برمیگزید ، اما با اینکه در خط جانشینی ، فرزندان فرهاد بر مهرداد اولویت داشتند ، وی سنت را شکست و برادرش را به علت شایستگی هایی که از خودش نشان داده بود ، به عنوان جانشین خود انتخاب کرد .
اقدامات دوران پادشاهی مهرداد یکم اشکانی
بعد از مرگ فرهاد یکم ، مهرداد به جای او برتخت سلطنت نشست . وی در نخستین عملیات نظامی گسترده خود ، رو به سمت پادشاهی باکتریا کرد . پادشاهی باکتریا که در جریان نبرد های طولانی با سغد و دولت‌های هندی ضعیف شده بود ، در دهه ۱۵۰ پیش از میلاد به سختی از شاهنشاه اشکانی شکست خورد و مهرداد وارد باکتریا شد و این منطقه را ضمیمه خاک امپراتوری خود کرد .
بعد از آن ، مهرداد رو به سمت سلوکیان برگرداند . در سال ۱۴۶ پیش از میلاد به ماد یورش برده و همدان را اشغال کرد . بعد از آن نیز ، در سال ۱۴۱ پیش از میلاد وارد بابل و بین النهرین شد و در آنجا رسماً به عنوان شاهنشاه ایران تاجگذاری کرد .
سکه‌هایی از این دوران که در شهر سلوکیه ضرب شده‌اند ، باقی مانده است .
بعد از آن برای برای دفاع و پشتیبانی از مرزهای شمالی شاهنشاهی اشکانی به گرگان رفت . در همین دوران بود که سرداران اشکانی به نام او پارس و عیلام را فتح کردند .
در حالیکه شهر صددروازه به عنوان نخستین پایتخت اشکانی برگزیده شد ، مهرداد یکم در سلوکیه ، هگمتانه ، تیسفون و شهر تازه بنیان شده خود مهردادکرت اقامتگاه‌های شاهی نیز بنا کرد ، علاوه بر این مهردادکرت محلی بود که در آن آرامگاهی برای پادشاهان اشکانی بنا شده بود و از آن نگهداری و مراقبت می‌شد .
از طرف دیگر هگمتانه به اقامتگاه تابستانی خانواده سلطنتی اشکانی تبدیل شد . شهر تیسفون نیز تا پیش از به سلطنت رسیدن گودرز یکم به عنوان پایتخت برگزیده نشد ، اما طبق گفته بروسیوس به عنوان محلی برای تاجگذاری‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفت و شهری نمادین از حکومت و سلطنت اشکانی بود .
در سال ۱۴۰ پیش از میلاد سلوکیان مجدداً به میانرودان یورش بردند و درحالی که مهرداد در شرق مشغول نبرد و جنگ با سکاها بود ، دیمتریوس دوم سلوکی میانرودان را تسخیر کرد .
با این حال سلوکیان به زودی شکست خوردند و در همان سال بیرون رانده شدند . حتی خود دیمیتریوس به دست پارت‌ها افتاد و او را به گرگان نزد مهرداد فرستادند . وی به گرمی از شاه سلوکی پذیرایی کرد و حتی دختر خودش رزگونه را به عقد و نکاح او درآورد . مهرداد سپس شاه عیلام را به خاطر یاری و کمک به سلوکیان مجازات کرد .
شاهنشاه اشکانی همچنین اجازه داد وادفراداد دوم ، فرترکه پارس ، در قلمرو اش خودمختاری و استقلال بیشتری داشته باشد .
از آنجایی که مهرداد را به عنوان معمار اصلی شاهنشاهی اشکانی می‌دانند ، عده ای وی را در کنار شاهنشاهانی همچون کوروش بزرگ بنیانگذار شاهنشاهی هخامنشی قرار می‌دهند .
« مرگ مهرداد یکم »
وی در سال ۱۳۲ پیش از میلاد درگذشت . پس از او فرهاد دوم به جای او بر تخت سلطنت نشست .
عکس فوق نگاره ای از سکه مهرداد یکم ، نخستین شاهنشاه اشکانی میباشد .
