کمبوجیه یکم ، ( درسال ۵۹۰ _ ۵۵۹ قبل از میلاد ) فرزند و جانشین کوروش یکم و پدر کوروش بزرگ بنیانگذار سلسله هخامنشی بود .
مقبره منسوب به کمبوجیه یکم در پاسارگاد می باشد .
وی زاده انشان بود و همسرش ماندانا نام داشت ، او صاحب پسری از ماندانا به نام کوروش بزرگ شد .
« ریشه نام کمبوجیه »
کامبایسس ( پارسی باستان : کمبوجیه ، ایلامی : کنبوزیه ، آکدی : کمبوزیه ، آرامی : کنبَوزی ) نام دو پادشاه از سلسله هخامنشی می باشد .
بر طبق گفته بعضی از دانش پژوهان ، ریشه این نام عیلامی است . درصورتی که دیگر دانش پژوهان آن را با کمبوجه ، نام مردمان ایرانی که در شمال غرب هند روزگار میگذرانند متصل می کنند .
« دوره حکومت کمبوجیه »
کمبوجیه از سال ۵۵۹ تا ۵۹۰ قبل از میلاد
بر ایران حکومت میکرد و شاه انشان بود .
وی فرزند کوروش یکم و پدر کوروش بزرگ بوده است .
هیچ اطلاعاتی راجب زمان حیاتش باقی نمانده است .
مهم ترین منبع اطلاعات در مورد وی حکاکی متعددی است که از کوروش بزرگ بر جای مانده است : « پسر کمبوجیه ، شاه بزرگ ، شاه انشان و نوه کوروش یکم ، شاه بزرگ ، شاه انشان » در حکاکی یافت شده .
در ساختمان خشتی اُروک ( به انگلیسی : Uruk ) نوشته شده : « پسر کمبوجیه ، شاه نیرومند » .
در اور ( به انگلیسی : Ur ) نوشته شده : « پسر کمبوجیه ، شاه بزرگ سرزمین انشان » .
و در حکاکی در پاسارگاد نوشته شده : « پسر شاه کمبوجیه ، شاه هخامنشی » .
طبق گفته های هرودوت ، کمبوجیه پادشاه نبود بلکه مردی از خانواده ای خوب و با اصالت بود که با ماندانا دختر آستیاگس ازدواج کرده بود .
حاصل ازدواج آن دو کوروش بزرگ بود .
گزنفون نیز می گوید که کمبوجیه با ماندانا دختر آستیاگس ازدواج کرده بود و پادشاه پارسی ها نامیده می شد .
وی همچنین ادعا کرده است که فرمانروایی کمبوجیه به عنوان « پادشاه پارس » محدود به شورای بزرگان و امیران بوده است .
در اینجا هیچ گونه مغایرتی میان ادعای کوروش بزرگ که گفته بود پدرش شاه انشان است و گزارش و ادعای گزنفون که گفته بود او پادشاه ( شاه ) پارس است وجود ندارد ، زیرا که انشان و پارسه اسم جایگزین یکدیگر برای یک سرزمین هستند .
