داستان جنگ جلولا

 جنگ جلولا چه بود

جنگ جلولا چه بود؟ جلولا نبردی بود که مدت کوتاهی پس از فتح تیسفون بین ساسانیان و خلیفه راشدین (اعراب مسلمان) درگرفت. فیلم جنگ جلولا را به صورت انیمیشن نیز در ادامه تماشا کنید. پس از تصرف تیسفون، فوراً چندین دسته به غرب فرستاده شدند تا قلعه های کالسیا و هیت در مرز بیزانس را تصرف کنند.

چندین ارتش قدرتمند ایرانی هنوز در جلولا، در شمال شرقی تیسفون، و در تکریت و موصل، در شمال رود دجله فعال بودند. بزرگترین تهدید، تمرکز نیروهای ایرانی در جلولا بود.

پس از عقب نشینی از تیسفون، ارتش ایران در جلولا در شمال شرقی تیسفون گرد آمد. این مکان از نظر استراتژیک دارای مسیرهای منتهی به عراق، خراسان و آذربایجان بود. فرماندهی ارتش ایران در جلولا را ژنرال مهران رازی بر عهده داشت.

مهران رازی همراه رستم فرخزاد در نبرد قادسیه نیز شرکت داشت. ثالث بن ابی وكاس به دستور خلیفه عمر همه چیز را به عمر گزارش میداد. خلیفه تصمیم گرفت ابتدا با جلولا برخورد کند. برنامه او این بود که ابتدا راه شمال را قبل از اقدام قاطع علیه تکریت و موصل پاک کند.

عمر خلیفه مسلمانان، هاشم بن عتبه را به سوی جلولا گسیل داشت. در آوریل 637، هاشم با لشکری ​​12000 نفری از تیسفون لشکر کشید. که ایرانیان در جنگ جلولا شکست خوردند .

جنگ جلولا در چه تاریخی رخ داد؟

جنگ جلولا چه بود در چه تاریخی رخ داد؟ هاشم بن عتبه در آوریل 637 میلادی با 12000 سرباز (در برخی منابع 60 هزار) از تیسفون لشکر کشید و با ایرانیان خارج از قلعه جلولا تماس گرفت.

سرزمین جلولا

در جلولا، هر دو جناح ارتش ایران و مسلمانان بر موانع طبیعی تکیه داشتند. رودخانه دیالی در شرق، زمین شکسته در غرب.
زمین در نرم و نا استوار برای سواره نظام ساسانی نامناسب بود و حتی حرکت دسته جمعی پیاده نظام را نیز دشوار می کرد و این امر برایاعراب یک امتیاز محسوب می شد.

نقشه مهران برای جنگ با اعراب در جلولا

فرمانده پارسی در جلولا، مهران، یک ژنرال کهنه کار بود که در قادسیه با مسلمانان جنگیده بود و از تاکتیک های آنها به خوبی آگاه بود. او حدود 5 هزار تن سرباز در اختیار داشت.
او برای کند کردن پیشروی مسلمانان سنگرهایی حفر کرد و میله های چوبی (برای جلوگیری از حملات سواره نظام دشمن) را در مقابل آنها قرار داد.

ایرانیان قصد داشتند با قرار دادن آنها در معرض تیراندازان ایرانی، به مسلمانان حمله کنند و آنها را از پا درآورند. این میله های چوبی و گاها فلزی همچنین مانع از سرعت سواره نظام و پیاده نظام مسلمان شد. مهران نیروهای خود را در ترکیبات دفاعی کلاسیک مستقر کرد و قصد داشت در زمانی که مسلمانان به اندازه کافی زجر کشیده بودند و هسته قدرت آنها از بین رفته بود، حمله کند.

نقشه هاشم بن عتبه برای جنگ جلولا

فرمانده مسلمان هاشم پس از ورود به میدان نبرد، تحلیل کرد که موانع طبیعی مانع از حمله او به ایرانیان از جناحین می‌شود و نزدیک شدن به آنها برای اعراب گران تمام می‌شود. او تصمیم گرفت ایرانیان را از سنگرها و دفاع هایشان بیرون بکشد.

هاشم قصد داشت حمله ای از پیش رو انجام دهد، زیر آتش کمانداران ایرانیان عقب نشینی کند و به محض اینکه ایرانی ها سنگرهای خود را ترک کردند، سواره نظام او پل روی سنگرها را تصرف کرده و راه فرار ایرانیان را قطع کند.

آغاز جنگ جلولا

به هنگام آغاز جنگ مهران  فرمانده سپاه ایران دستور داد سنگرها را پر کنند. هنگامی که ایرانیان به آرایش نبرد پرداختند، دستور حمله همه جانبه را داد.
تا این لحظه نبرد مطابق انتظار هر دو فرمانده پیش رفته بود. هنگامی که مهران با ارتش خود در میدان نبرد درگیر شد، هاشم تصمیم گرفت عملیات و نقشه از پیش تعیین شده خود را انجام دهد.

او یک هنگ سواره نظام قوی زیر نظر یکی از برجسته ترین فرماندهان سواره نظام فرستاد. کاکا بن عمرو پل روی سنگر را تصرف کرد. پل به شدت محافظت نمی شد زیرا تقریباً تمام نیروهای ایرانی موجود برای حمله به بدنه اصلی مسلمانان مورد استفاده قرار گرفته بودند.

اما در جنگ جلولا هم بخت از ایرانیان روی برتافت و ناگهان گرد خاک عظیمی از جانب مقابل سپاه ایران وزیدن گرفت و دنیا را در دیدگان ایرانیان تیره و تار ساخت و باعث ضعف سپاه ایران در دیدن حرکات دشمن شد.

کاکا بن عمرو با استفاده از طوفان، جناح راست پارسیان را دور زد و به سرعت پل پشت پارسیان را تصرف کرد. خبر وجود یک سواره نظام قوی اسلامی در عقب لشکر، روحیه ایرانیان را به شدت تضعیف کرد. هاشم با پیاده نظام مسلمان حمله از رو به رو را آغاز کرد، اما کاکا با سواران خود در عقب سپاه ایران گیر افتاد.

سپاه ایران که در میان دو سپاه قرار گرفته بود و همچنین تاری دید به دلیل طوفان شن، از پاشیدگی عجیبی در سپاه ایران به وجود آورد. ناچارا مهران دستو عقب نشینی را به سوی شهر حلوان صادر کرد.

لشکر پارسی بین لشکر مسلمانان و حصار طبیعی میدان جنگ گرفتار شده بود. با وجود این، چندین هزار نفر توانستند فرار کنند و به قلعه جلولا برسند.

نتیجه نبرد جلولا و سقوط شهر حلوان

سپاه ایران تلفات سنگینی متحمل شدند و نبرد با پیروزی کامل مسلمانان به پایان رسید. زنان و کودکان به عنوان غنایم جنگی به بردگی گرفته شدند و پایگاه مهمی همچون جلولا نیز از بین رفت.

عمر می گوید از ترس فرزندان این کنیزانی که به دنیا می آیند به خدا پناه می برم. هاشم پس از جنگ جلولا را محاصره کرد.

پس از حصاری شدن سپاه ایران، مهران بار دیگر تصمیم گرفت که بار دیگر به سوی اعراب بتازد. اما در این جنگ نیز ایرانیان که نیروی چندانی نسبت به اعراب نداشتند، شکست خوردند.

در نبرد جلولا هم بسیاری از کهنه سربازان ایرانی از جمله سرداران بزرگ ایران “مهران رازی” و “تیرویه” در راه دفاع از میهن جان باختند. باقی مانده سپاه ایران نیز بار دیگر به سوی دژ جلولا عقب نشینی کردند.

امپراتور ایران یزدگرد سوم در موقعیتی نبود که نیروی امدادی به جلولا بفرستد و سربازان ایرانی در دژ که هیچ امیدی به رسیدن نیروی کمکی نداشتند و از طرفی آذوقه ایشان رو به اتمام بود، هفت ماه بعد قلعه را به شرط پرداخت سالانه جزیه (خراج) به مسلمانان تسلیم شد. پس از تصرف جلولا، مسلمانان تکریت و موصل را تصرف کردند و فتح عراق را کامل کردند.

مسلمانان پس از این پیروزی در این نبرد دشوار وارد شهر حلوان شدند و دست به غارت گشودند و غنائم بسیار زیادی به دست آوردند . به نوشته مورخان سهم هر سپاهی عرب از غنائم جنگی جلولا پس از ارسال خمس آن به مکه، بیش از 1000 درهم بود.

عمر پس از فتح عراق (منطقه غربی رشته کوه های زاگرس) تصمیم گرفت سرزمین های فتح شده خود را تثبیت کند. او ظاهراً فعلاً فتح دیگری نمی خواست. او بیشتر در حالت تدافعی بود تا اینکه ادامه حملات نیروهای ایرانی در عراق او را مجبور به تهاجم بزرگ به امپراتوری ایران کرد.

فیلم جنگ جلولا

فیلم جنگ جلولا به صورت انیمیشن ساخته شده است که در ادامه و در ویدئوی پایین میتوانید فیلم جنگ جلولا را مشاهده کنید. که البته به زبان انگلیسی بوده و از شکست رومیان و سقوط اورشلیم تا جنگ جلولا را توضیح داده است.

سرچشمه: فتح ایران توسط مسلمانان توسط A.I. اکرم چ: 6 شابک 978-0-19-597713-4