جنگ سالامیس سومین نبرد سپاه ایران با یونان، در زمان هخامنشیان بود. جنگ سالامیس در دریا و در شاخاب سالامیس درگرفت و به همین دلیل، به این نام معروف شد. این جنگ سومین جنگ، از سری دومین دوره نبرد های هخامنشیان و یونان است که طی آن سپاه ایران در این جنگ مهم و در این زمان حساس شکست خورد.
وقایع پیش از جنگ
در آغاز پادشاهی خشایارشا، او هیچ گاه موافق جنگ با یونان نبود، ولی نزدیکان شاه و سرداران ایران او را به جنگ یونان بر می انگیختند و شکست ماراتون را مایه سرافکندگی و شرمساری پارسیان می دانستند و از شاه بزرگ درخواست میکردند تا فرصت گرفتن انتقام را به آنان بدهد و بالاخره آنان موفق شدند تا رای شاه را بزنند و او را با خواسته هایشان همراه کنند.
پس از آنکه خشایارشاه تصمیم گرفت به یونان حمله کند، سپاه بسیار بزرگی از اقوام گوناگون و از ایالت های گوناگون گرد آورد و در سال 480 پیش از میلاد مسیح به سوی داردانل به حرکت درآمدند و در جنگ ترموپیل سپاه یونان را در هم شکستند و آتن را تسخیر و دیوارهای شهر را از بیخ و بن کَندند. پس از شکست ترموپیل و سقوط آتن، نیروی دریایی یونان پس از اطلاع از شکست یونانیان در ترموپیل از آرتی میزیوم گریختند٫ تمیستوکلس یکی از رجال آتن پس از مذاکره با اسپارتیان٫ ناوگان یونان را وادار کرد که پس از ترک آرتی میزیوم به سالامیس برود.
جنگ سالامیس
سالامیس جزیره ای در نزدیکی آتیک در مقابل الورین است که به وسیله ی بغاز تنگی از قاره جدا می شود. در جزیره ی مزبور بود که آخرین نیروی کمکی به یونانیان رسید و شمار ناوگان ایشان به ۴۰۰ فروند رسید. تسخیر آتن و پیشرفت ناوگان ایران به سوی فالرون موجبات تشویش و نگرانی پلوپونزی ها را فراهم آورد. آنها معتقد بودند که باید در تنگه کورینت به دفاع پرداخت. درباره محل دفاع بین سرداران یونانی گفتگوی بسیار درگرفت تا جایی که آنان قصد داشتند که سپاه خود را برداشته و به شهرهایشان بازگردند. تمیستوکلس که میدید قادر نیست نظر خود را دایر بر دفاع در سالامیس به سایر فرماندهان بقبولاند٫ تدبیری اندیشید کسی را نزد خشایارشا فرستاد تا پیغامش را به وی برساند.
تمیستوکلس در این پیغام٫ خود را هوا دار شاه ایران معرفی کرد و گفت که یونانیان قصد فرار دارند و وقت آن است که خشایارشا آنان را به کلی از میان بردارد. خشایارشا این پیغام را راست انگاشته و دستور داد تا ناوگان مصری که شامل ۲۰۰ کشتی بود٫ معبر غربی میان سالامیس و مگارا را مسدود سازد. سپس ناوگان اصلی خود را از فالرون حرکت داد. کشتی ها در اطراف جزیره ی پسیتالیا در سه صف قرار گرفتند و همچنین ناوگان ایران موفق شد جزیره ی پسیتالیا را به تصرف در آورد. یونانیان که با یکدیگر اختلاف نظر داشتند با مشاهده حمله ی ایرانیان دریافتند که یا باید جنگید و پیروز شد و یا خود را به دست نابودی سپرد و این همان چیزی بود که تمیستوکلس می خواست و به خاطر همین نامه ای دروغین به خشایارشا فرستاد.
اکنون ناوگان ایران در محلی با دشمن رو به رو شده بود که برای گروه تشکیل دهنده آن متناسب نبود و به عبارت دیگر وسعت لازم را نداشت و کشتی های ایرانی مجبور بودند به صورت ستونی در برابر دشمن بجنگند و در صورتی که یونانیان آرایش کامل را اختیار کرده بودند. ناو های فنیقی سپاه ایران که میان پسیتالیا و خاک اصلی یونان حرکت می کردند٫ با آتنیان و ساکنان سالامیس (اژینی ها) رو به رو شدند. و در گرماگرم نبرد به علت تنگی جا و فزونی کشتی های ایرانی و فشار و حمله یونانی ها یکباره کشتی های ایرانی در هم آمیختند و دماغه برنجی آنها به هم خورد و خرد شد. و کشتی های یونانی ایرانیان را مورد شدیدترین حملات خود قرار دادند.
در این هنگام کشتی های یونانی به گرد کشتی های ایرانی حلقه زده و مشغول کشتار سربازان بودند. کشتی های سپاه ایران که در هم آمیخته بودند نمیتوانستند حرکت کنند و در نتیجه به راحتی توسط یونانیان تصرف می شدند و جهازات سپاه ایران همگی به در دریا ریخته شد و هنوز زمان زیادی از آغاز نبرد نگذشته بود که نیروی دریایی ایران شکست کامل خورده بود. خشایارشا نیز از بالای تپه ای مشرف بر دریا نظارهگر جنگ و در هم کوبیده شدن نیروی دریایی ایران بود.
تمام کناره ها و آبسنگ های ساحی انباشته از اجساد بود وهر کشتی ایرانی می کوشید تا صف دشمن را شکافته و راه فراری برای خود پیدا کنند. نیروی دریایی ایران در بد موقعیتی قرار گرفته بود .طوری که نه راه پیش داشتند و نه راه پس! و تمام دریا تبدیل به فریاد و آه و ناله مردان در حال مرگ شده بود تا آنکه شب فرا رسید و تاریکی همه جا را پوشانید و ایرانیان با استفاده از تاریکی شب به فالرون عقب نشستند. در این جنگ نیروی دریایی ایران شکست سختی از یونانیان خورد. آنها در حدود ۲۰۰ ناو از دست دادند و شماری از ناوها نیز به تصرف دشمن درآمد. یونانیان هم حدود ۴۰ فروند کشتی از دست دادند. یونانیان ابتدا متوجه پیروزی خود نشدند و فردای آن روز که یونانیان خود را برای نبری دیگر آماده می کردند در نهایت تعجب دبدند که اثری از ناوهای ایرانی نیست و نیروی دریایی یونان توانست یونان را از ویرانی نجات بخشد.
دلایل شکست سپاه ایران در سالامیس
از دلایل شکست ایران در سالامیس٫ می توان به دو نکته اشاره کرد
1. یکم اینکه ایرانیان دچار اشتباه شده و خلیج سالامیس را به عنوان محل نبرد خود با یونانیان انتخاب کردند. بدون شک اگر این جنگ در گستره دریا در میگرفت ایرانیان حداقل اگر شکست می خوردند به آن صورتی که در سالامیس نابود شد ٫ شکست نمی خوردند.
2. دلیل دوم این شکست زیادی شمار نفرات آنان بود که قبل از اینکه برای ایرانیان مفید باشد در وهله اول به خود ایشان ضرر رسانید و همان طور که دیدیم در سالامیس زیادی شمار ناوهای ایرانی به ضرر ایرانیان تمام شد.
بعد از این شکست هم خشایارشا به ایران بازگشت و ادامه ماموریت را به مردونیه سپرد.