اردوان پنجم و در ترتیب جدید شاهنشاهان اشکانی اردوان چهارم ( اشک سی اُم ) سی اُمین و آخرین شاهنشاه ایران از سلسله اشکانی است ، که از سال ۲۱۶ میلادی تا سال ۲۲۴ / ۲۲۶ پادشاهی کرده است .
با کشته شدن و مرگ وی حکومت اشکانی از بین رفت و جای خود را به ساسانیان داد .
وی فرزند بلاش پنجم از دودمان اشکانیان و دارای دین و مذهب مزدیسنا بود ، او صاحب سه فرزند با نام های ، سورا ، ارتَوزد و آرچک بود .
تاجگذاری اردوان پنجم در سال ۲۱۶ میلادی به عنوان شاهنشاه ایران صورت گرفت ، وی ۲۸ آوریل ۲۲۴ میلادی به وسیله اردشیر بابکان حاکم فارس در جنگ هرمزدگان شکست خورد و کشته شد ، و بدین صورت پایان شاهنشاهی ۴۷۱ ساله اشکانیان رقم خورد .
« رسیدن به پادشاهی »
بعد از مرگ بلاش پنجم بین دو فرزند او با نام های بلاش ششم و اردوان پنجم برای رسیدن به پادشاهی و تاج و تخت درگیری و نزاع درگرفت . ابتدا بلاش به پادشاهی رسید ، اما در سال ۲۱۳ میلادی اردوان قیام کرد و موفق شد نفوذ خود را افزایش دهد ، تا جایی که برای بلاش ششم فقط قسمتی از بابل باقی ماند . از این زمان به بعد میتوان با اطمینان اردوان پنجم را شاه ایران دانست .
« نبرد با روم »
بعد از اینکه اردوان پنجم قدرت خود را تثبیت کرد ، کاراکالا قیصر وقت روم فرستاده ای را به همراه هدایا و پاداش بسیار به دربار اردوان فرستاد و خواستار ازدواج با دختر وی شد و تظاهر کرد که با اینکار قصد صلح و دوستی با حکومت اشکانی را دارد .
اردوان به خاطر اوضاع نا به سامان و ناآرام داخلی که از دوران مرگ بلاش یکم دامنگیر سلسله اشکانی شده بود و جنگهای بسیار که در این دوران میان دو کشور صورت گرفته بود و ویرانی هایی که در بخش غربی ایران بخاطر شکست ایرانیان در این نبردها به وجود آمده بود ، خواهان صلح و آرامش بود و این خواسته کاراکالا را قبول کرد .
اردوان خوشحال از اینکه جنگهای ویرانگر میان ایران و روم با این وصلت پایان می پذیرد ، جشنی بزرگ تدارک دید و همه ی بزرگان و سران را دعوت کرد و آماده پذیرایی از کاراکالا و همراهانش شد .
کاراکالا که توطئه بزرگی را سازمان داده بود ، با لشگر و سپاهی گران راهی ایران شد .
وقتی که اردوان و همراهانش به قصد خوش آمد گویی به جایگاه استقرار رومیان رفتند ، رومیان آنها را غافلگیر کردند و به آنها حمله کردند و خیلی از ایرانیان را که فاقد هر گونه سلاح برای دفاع از خود بودند ، کشتند ، اما اردوان موفق شد از این توطئه جان سالم به در برد .
کاراکالا بعد از این کار ناشایست و ناجوانمردانه اش در سال ۲۱۷ میلادی در نزدیکی حران کشته شد .
اردوان برای گرفتن انتقام لشگری بزرگ آماده کرد ، اما قبل از رسیدن به مرز ایران و روم نمایندگان ماکرینوس جانشین کاراکالا به آنها رسیدند و طالب صلح شدند .
در این گفتگوها اردوان خواستار ترک میان رودان به وسیله رومیان و پرداخت غرامت از سمت رومی ها به دولت ایران شد .
رومیان این خواسته ها را قبول نکردند و در نهایت نبردی دیگر میان ایران و روم صورت گرفت .
اشکانیان در این جنگ و پیکار پراهمیت از شیوه جنگ و گریزی که مخصوص آنها بود و به کمک و یاری آن در جنگ های بزرگی مانند جنگ حران پیروز شده بودند ، بهره بردند .
در دو روز اول جنگ هیچ سپاهی بر دیگری پیروز نشد ولی در روز سوم سپاه ایران کاملا پیروز شد .
رومیان پس از شکست در این نبرد مجددا خواستار صلح میان دو کشور شدند و غرامتی سنگین به اشکانیان پرداخت نمودند .
رومی ها خواسته دیگر اردوان مبنی بر ترک میان رودان را رد کردند و چون حکومت اشکانی در آن دوران با بحرانهای بسیاری رو به رو بود ، از این درخواست خود چشم پوشی کرد .
« نابود شدن سلسله اشکانیان و کشته شدن اردوان پنجم »
اشکانیان بعد از مرگ بلاش یکم یعنی از سال ۷۸ میلادی همواره دچار نزاع و درگیری های داخلی بودند که بعضی میان اعضای خاندان اشکانی برای رسیدن به پادشاهی و بعضی دیگر بر اثر شورش های فرمانروایان محلی بود .
این مسائل داخلی ، به مرور و رفته رفته اشکانیان را ضعیف کرد .
در این زمان رومیان که اشکانیان را دچار آشوب و نزاع داخلی می دیدند ، از فرصت پیش آمده استفاده میکردند و مدام و پی در پی به مرزهای ایران حمله میکردند .
به غیر از جنگی که اردوان پنجم با رومیان کرد ، ایرانیان در همه ی نبردها در این دوره با رومیان شکست خوردند و رومی ها خرابی های زیادی را باعث شدند .
این مشکل ها بحران های اقتصادی را نیز دربرداشت و ارزش پول اشکانیان به شدت پایین آمد .
بدین صورت در دوران پادشاهی اردوان پنجم حکومت اشکانی از همه لحاظ آماده سقوط بود .
اردوان تلاش های بسیاری برای نجات حکومت اشکانی کرد ، اما تلاش های وی بی نتیجه ماند .
او بعد از این که مشکل رومیان را ( همانطور که گفته شد )از میان برداشت ، دچار شورش های گوناگونی در منطقه های مختلف ایران شد .
وی بر بیشتر این شورش ها غلبه کرد و شورشگران را نابود کرد ، اما شورشی که در پارس انجام شد ، در نهایت به سلسله اشکانی پایان داد .
این شورش در سال ۲۲۰ میلادی و توسط اردشیر بابکان آغاز شد.
درگیری اردشیر و یارانش با اردوان پنجم و فرمانروایان ایالت ها سال ها به طول انجامید .
اردشیر ابتدا مناطقی در شرق ایران همچون کرمان را مورد حمله خود قرار داد و پس از آن به ماد و آدیابن حمله کرد و آنجا را نیز به تصرف خود درآورد .
زمانی که اردشیر و همراهانش شروع به درنوردیدن میان رودان کردند اردوان پنجم به مقابله با آنان پرداخت ، اما در سه جنگ متوالی شکست خورد .
اردوان به احتمال زیاد از زمان اعلام حکومت خودمختار اردشیر در سال ۲۲۴ دیگر فرمانروای ایران حساب نمی شد .
مرگ یا کشته شدن اردوان پنجم بین سالهای ۲۲۴ و ۲۲۶ در تاریخ ثبت شده است و با مرگ وی سلسله اشکانی خاتمه یافت .
بدین صورت سلسله اشکانی جای خود را به سلسله ساسانی داد .
