مردآویج (مرداویج به معنای مرد مهاجم) شاهزاده ایرانی از نسل شاهان ساسانی بود که سلسله زیاریان را تأسیس کرد و از ۹۳۰ تا ۹۳۵ حکومت کرد. بیوگرافی مرداویج زیاری را در ادامه توضیح میدهیم.
بیوگرافی مرداویج زیاری
بیوگرافی مرداویج زیاری چنین است: مرداویج حدوداً در سال 890 در گیلان; متولد شد. او پسر زیار از طایفه شاهی شاهان شاه وند بود که در اطراف دخیل روزگار به سر می بردند. مادر مرداویج خواهر هاروسندان از حاکمان گیلکی بود.
مردآویج که در خانواده ای زرتشتی بومی گیلان به دنیا آمد، به دنبال تأسیس یک امپراتوری زرتشتی بومی ایرانی مشابه امپراتوری ساسانیان بود که در قرن هفتم توسط خلافت راشدین فتح شده بود
مرداویج در محیطی بزرگ شد که خاطرات افتخارات امپراتوری ایران در فرهنگ ایرانیان زنده بود. به گفته مسعودی مورخ عرب قرن دهم، بیشتر رهبران دیلمی و گیلکی که زرتشتی و ایرلانی اصیل بودند.
او ابتدا کار خود را با پیوستن به لشکر خویشاوندش اسفار بن شیرویه آغاز کرد. مرداویج اما بعداً او را برکنار و بخش زیادی از جبال را فتح کرد. سپس برای فتح همدان، دیناور و اصفهان به جنگ خلافت عباسی رفت و پس از آن خود را پادشاه ایران اعلام کرد و اصفهان را پایتخت خود قرار داد.
وی سپس رهبر نظامی دیلمی ماکان بن کاکی را شکست داد و در سال 932 طبرستان را فتح کرد. اما هدف او به چند شهر اطرافش منتهی نمیشد چرا که او یک آرزو و هدف بسیار بزرگ تر داشت: بازآفرینی امپراتوری ایران ساسانی!
مردآوبج از اعراب که ایرانیان را به یوغ خود درآورده بودند متنفر بود و میخواست همه اعراب را از ایران بیرون رانده و حکومت ایشان را نابود ساخته و امپراتوری بزرگ و از دست رفته ساسانیان را از نو زنده کند.
به قدرت رسیدن مردآویج
مردآویج تاج انوشیروان را بر سر می گذارد!
مردآویج در حدود سال 913 میلادی به سپاه اسفار بن شیرویه لاهیجان که به زیدیان طبرستان خدمت می کرد، پیوست. در سال 930 اسفار به قلمرو زیدیان ابومحمد حسن بن قاسم حمله کرد. مرداویج در جریان حمله موفق شد ابومحمد را در نزدیکی آمل به شدت مجروح کند و بدین ترتیب انتقام عموی مادری خود هاروسندان را گرفت که به دست علویان کشته شده بود.
سپس سپاه اسفار به سوی ری حرکت کردند و در آنجا سردار دیلمی ماکان بن کاکی را شکست دادند که به دیلم گریخت. اسفار توانست طبرستان را با موفقیت فتح کند و قزوین و زنجان را نیز تصرف کند.
سپس مرداویج را به سمت استانداری زنجان منصوب کرد. در سال 930، مرداویج به همراه برادر اسفار، شیرزاد، دستور گرفتند تا طارم، پایتخت حاکم سالاری، محمد بن مسفر را تصرف کنند. مرداویج در حین محاصره به اصرار ماکان و محمد با شورش به اسفار خیانت کرده و جانشین وی شد.
به این ترتیب سلسله زیاریان را پایه گذاری کرد و بر سرزمین های سابق اسفار که شامل ری، قزوین، زنجان، ابهر، قم و کرج می شد، فرمانروایی کرد. گفته می شود او در دربار خود «تاج انوشیروان» بر سر داشت.
پادشاهی مردآویج
درست پس از پیروزی مرداویج و تاج گذاری اش، علی بن بویه به همراه دو برادرش حسن بن بویه و احمد بن بویه(که بعد ها سلسله آل بویه را تاسیس می کنند) درست زمانی که مرداویج آماده لشکرکشی به جنوب کوه‌های البرز تا قزوین می‌شد، به طرف او فرار کردند.
اندکی بعد مرداویج به علی حکمرانی شهر کرج، شهری مهم استراتژیک که احتمالاً در نزدیکی بهرام آباد امروزی قرار دارد، را اعطا کرد.
مردآویج سپس تمرکز خود را بر غرب ایران آغاز کرد، جایی که سپاهیانش توانستند تا اهواز بتازند مرداویج سپس تختی زرین با جواهرات، تن پوش و تاج زرین ساخت. ظاهراً تاج او به شکل تاج خسرو اول پادشاه ساسانی بود. او همچنین چند تخت نقره ای برای بهترین سردارانش ساخته بود. شایعه شده بود که مرداویج قصد لشکرکشی به بغداد و نابودی خلافت عباسی را دارد و با قرمطیان بحرین ائتلاف کرده است.
آرزوی فتح بغداد و نابودی اعراب نا تمام ماند!
در سال 935 میلادی و در اوج قدرت مردآویج بسیاری از ایرانیان که از هدف مردآویج دال بر نابودی اعراب و تاسیس دوباره سلسله ساسانی آگاه شده بودند به لشگریان وی پیوستند.
یک ارتش قدرتمند که بیشتر نفرات آن را ایرانیان تشکیل می دادند برای نابودی اعراب تشکیل شد. به جرات می توان گفت که این اولین لشگر بزرگ ایرانی بود که پس از جنگ نهاوند بر علیه اعراب در ایران تشکیل شد.
شب قبل حرکت این ارتش به سوی بغداد، و در یک شب تلخ و در یک نقطه عطف تاریخی مردآویج را ترور کردند.
مرگ مردآویج زیاری
در ژانویه 935، اندکی پیش از جشن نوروز، مرداویج توسط غلامان ترک خود که با آنها بدرفتاری کرده بود، ترور شد. در حالی که از نیروهای دیلمی/گیلکی پس از کشته شدن وی، بسیاری از سپاهیان وی به خدمت عباسیان درآمدند و عده ای دیگر به علی که آل بویه را تأسیس کرد و متصرفات مرداویج را در مرکز و جنوب ایران تصرف کرده بود، پیوستند.
مرداویج یکی از برجسته‌ترین شخصیت‌های شمال ایران بود که به حفظ و حمایت از آداب و رسوم ایرانی پیش از اسلام شهرت داشت.
در دوران پهلوی، مرداویج در دهه 1960 به عنوان قهرمان داستان ها و کمیک استریپ های مجلات کودک ظاهر شد.
سوالات متداول
مرداویج در گنبد مرداویز واقع در شمال شرقی بخش امین آباد در شهر ری در جنوب تهران به خاک سپرده شد.
وشمگیر برادر و جانشین مردآویج بود.
مردآویج با توجه به مرگ زودهنگامش پسری نداشت ولی برادرش وشمگیر دارای دو به پسر به نام های بیسوتون و قابوس بود.