آنا خانم ملکه همسر ، شاه صفی ششمین پادشاه صفوی و در دوره سلطنت پسرش شاه عباس دوم هفتمین شاهنشاه صفوی ، جانشین شاه صفی ، ملکه مادر بود . وی از سال ۱۶۴۲ تا سال ۱۶۴۷ در مقام و جایگاه ملکه مادر قرار داشت ، پیش از او دلارام خانم و پس از او نکهت خانم این جایگاه را از آن خود کردند . او از خاندان صفوی و دارای دین و مذهب اسلام شیعه بود .
« آغاز زندگی »
آنا خانم دارای اصالت چرکس بود ، وی با شاه صفی پسر شاهزاده محمدباقر میرزا پسر ارشد شاه عباس بزرگ پیمان زناشویی بست . وی مادر شاه عباس دوم بود .
« به عنوان ملکه مادر »
پس از مرگ شاه صفی، پسرش عباس دوم بر تخت سلطنت نشست . قوهٔ سه گانه متشکل از ساروتقی اعتمادالدوله ، محمد علی خان و جانی خان شاملو ، در اتحاد با آنا خانم و به صورت مؤثر در سه سال اول سلطنت عباس قدرت را در اختیار داشتند . ساروتقی با حفظ موقعیت خود به عنوان وزیر بزرگ ، آنا خانم را با خود متحد و برای تحکیم و تثبیت قدرت در درون جناح خود استفاده کرد . ژان شاردن جواهرشناس و سیاح فرانسوی به دوستی و همکاری آن دو بعد از به تخت نشستن عباس دوم اشاره کرده است . وی درمورد آن ها می گوید :
قدرت مادران پادشاهان ایرانی هنگامی که شاه جوان است به اوج می رسد . مادر عباس دوم تأثیر بسیار زیادی داشت که مطلق بود . وی ( ملکه مادر ) با وزیر اعظم در ارتباط نزدیک بود و به یکدیگر کمک می کردند . ساروتقی مأمور و محرم اسرار ملکه مادر بود . وی ( ساروتقی ) برای ملکه ثروت فراوان جمع می کرد . در واقع او ( آنا خانم ) از طریق نخست وزیر بر ایران حکمرانی می کرد .
سارو تقی به وسیله جانی خان احتمالاً با رضایت شاه عباس دوم ترور شد که در تلاش بود تا استقلال و آزادی خود را از مادر خود و او بگیرد . آنا خانم بسیار از جانی خان خشمگین شد . وی یکی از خواجه های اصلیش ، احتمالاً پیرترین آن ها یا ریش سفید حرم را به نزد جانی خان فرستاد تا از وی راجبه اعمالش توضیحات دریافت کند . وی در پاسخی بسیار گستاخانه سارو تقی را سگ و دزد نامید و سپس اقدام به توهین به آنا خانم کرد . بعد از انجام قتل ، جانی خان خودش دچار خیانت به وسیله یکی از خادمین سلطنتی شد . صفی قلی بیگ ( پسر امیر بیگ ارمنی ) می ترسید که هدف نهایی از این دسیسه ها سرنگونی خود شاه باشد . اما محرک اصلی پشت این انتقام وحشتناک کسی نبود جز آنا خانم . جانی خان در حالی ترور شد که فقط چهار روز از ترور و کشتن ساروتقی می گذشت .
« مرگ آنا خانم »
سرانجام آنا خانم در ۹ سپتامبر ۱۶۴۷ ( ۱۸ شهریور ۱۰۲۶ ) درگذشت .
