دوران پادشاهی هووخشتره، با گسترش مرزهای جغرافیایی امپراطوری ماد شناخته میشود. در دوران سلطنت سومین پادشاه ماد، سرزمین آنها از مرزهای معمول خود فراتر رفته بود و بخش زیادی از سرزمینهای قابل سکونت را به خود اختصاص میداد. این امپراطوری، از سمت غرب تا رود قزلایرماق در ترکیه امروزی و از سمت شرق تا رود سیحون در آسیا میانه امتداد مییافت؛ از این رو، به عنوان بزرگترین پادشاهی دوران خود شناخته میشد.
نام هووخشتره به معنا پادشاه خوب است که شاید این معنی، بهترین تعریف برای دوران پادشاهی وی محسوب شود. در ادامه، به بررسی تاریخ قوم ماد در زمان سلطنت سومین پادشاه ماد، میپردازیم.
شکست دادن سکاها
نخستین اقدام هووخشتره در شروع دوران پادشاهی خود، شکست دادن قوم سکا بود که پس از مرگ پدر وی، ادعا سلطنت بر اقوام ماد را داشتند. هووخشتره از ابتدا سلطنت خود، نیرو نظامی متحد و یگانهای را شکل داد که در دوران پادشاهی وی، کمک بسیار بزرگی برای کشورگشایی و گسترش مرزهای امپراطوری ماد به حساب میآمدند. در برخی از روایات، آمده است که هووخشتره فرمانروایان قوم سکا را در یک مهمانی به قتل رساند و پس از آن، بقیه قوم را به خدمت خود درآورد.
قدرت و سیاست در خدمت پادشاه
هووخشتره به علت قدرت بسیار زیادی که داشت و خدمتی که برای قوم ماد انجام داد؛ به عنوان بنیانگذار اصلی این امپراطوری محسوب میشود. علاوه بر گسترش مرزهای جغرافیایی این پادشاهی، وی موفق شد تا در طول دوران سلطنت خود، قوم ماد را به اوج قدرت نظامی، اقتصادی و همچنین سیاسی برساند. هووخشتره، سلطه زیادی بر امپراطوریهای همسایه داشت و روابط سیاسی مفیدی را با بسیاری از آنها شکل داده بود.
نیرو نظامی یگانه
به عنوان یکی از مهمترین اقدامات هووخشتره، میتوان به شکل دادن سپاهی متحد و قدرتمند اشاره کرد. از همان ابتدا سلطنت خود، این پادشاه قدرت نظامی بسیاری در اختیار داشت و به تدریج، سپاه جنگی بیهمتایی را شکل داد که موفق شد برای او، اعتبار و قدرت سیاسی بسیاری به همراه آورد.
اتحاد با قوم پارس
قوم پارس ابتدا در اطراف ارومیه سکونت داشتند و در دوران سلطنت هووخشتره، به علت کشمکشهای فراوان با قوم آشور، شهر تازهای را برای ادامه زندگی خود انتخاب کردند که نام آن را پارسوماش خواندند. هووخشتره به عنوان پادشاه ماد، با قوم پارس پیمان اتحاد بست تا از آنها در مقابل قوم آشور حمایت کند. در طرف مقابل، پارسیان نیز در جنگهای هووخشتره به کمک وی آمدند.
شکست امپراطوری دیرین آشور
یکی دیگر از مهمترین اقدامات هووخشتره، از بین بردن امپراطوری آشور محسوب میشود که تا آن زمان، به مدت 1350 سال حکومت کرده بود. برای از بین بردن این امپراطوری قدرتمند، سپاه بینظیر امپراطوری ماد با حکومت بابل متحد شدند و در جنگی علیه آشوریان، به سلطنت آنها خاتمه دادند. این جنگ، شکست بزرگی برای آشور به همراه داشت؛ از جمله آنکه پایتخت آنها به آتش کشیده شد و فاتحین تمامی ثروت آنها را نیز به عنوان غنیمت جنگی، غارت کردند.
سایر جنگ های هووخشتره
همانطور که گفته شد؛ دوران هووخشتره، دورانی سرشار از جنگ و فتوحات بود که مرزهای امپراطوری ماد را تا جایی نزدیک به حکومت یونان، گسترش دادند. از دیگر جنگهای مهم دوران سلطنت این پادشاه، میتوان به حمله به فلات شرق، جنوب البرز و ولایات پارت و باختر اشاره کرد. هووخشتره توانست در این نواحی، امنیت کافی را به ارمغان بیاورد و آنها را به مرزهای حکومت خود اضافه کند.
جنگ با دولت لیدیه
پادشاه جاهطلب ماد، برای گسترش مرزهای امپراطوری تا نزدیکی رود هالیس یا قزلایرماق را فتح کرد و در آنجا، با حکومت لیدیه مواجه شد. جنگی طولانی و بیثمر بین این دو امپراطوری در گرفت که مدت زمان آن بر اساس برخی از منابع 5 سال و در منابع دیگر، 7 سال ذکر شده است. پایان این جنگ را خورشیدگرفتگی بزرگی رقم زد که هر دو پادشاه را ترساند. به همین علت، صلح میان طرفین اعلام شد و رود هالیس به عنوان مرزی بین دولت لیدیه و امپراطوری ماد انتخاب گردید.
این جنگ، به عنوان آخرین دستاورد زندگی و سلطنت هووخشتره شناخته میشود. در همان سال پایانی جنگ بود که این پادشاه، درگذشت و در آرامگاه ابدی خود به خاک سپرده شد که امروزه در کردستان عراق واقع شده است. پس از او، حکومت ماد به پسرش یعنی ایشتوویگو واگذار شد که به عنوان چهارمین و آخرین پادشاه امپراطوری ماد شناخته میشود.
