پروشات ، پری‌شاد یا پری‌زاد ( پارسی باستان : Parušyātiš ) یکی از شهبانو های قدرتمند و پرآوازهٔ دوران هخامنشیان ، همسر داریوش دوم و مادر اردشیر دوم هخامنشی بود .
او در پاسارگاد چشم به جهان گشود .
وی از خاندان هخامنشی و دارای دین و مذهب مزدیسنا بود .
پروشات شهبانوی شهبانوان مادر در سال ۴۰۴ پیش از میلاد بود ، پیش از او آلوگونه و پس از او آتوسا در این جایگاه بودند .
او همچنین شهبانوی شهبانوان هخامنشی از سال ۴۲۴ تا سال ۴۰۴ پیش از میلاد بود ، پیش از او داماسپیا و پس از او استاتیرا این جایگاه و مقام را از آن خود کردند .
وی در زمان پادشاهی همسر و پسرش نفوذ بسیاری در دربار داشت . پروشات به سیاست پردازی ، کاردانی ، سنگ دلی و خشونت با دشمنانش مشهور و نامی است . او در طول دوره پادشاهی شوهرش داریوش دوم و پسرش اردشیر دوم تا زمان مرگش برای چهل سال نفوذ فوق العاده زیاد و بزرگی داشت و نقش مشاور سیاسی را برای هر دو شاهنشاه بر عهده داشت . براساس گفته های همه ی تاریخ نویسان ، نقش نیرومند پروشات یکی از علت های اصلی نابودی شاهنشاهی هخامنشی بوده است .
« زندگی نامه »
پروشات دختر اردشیر یکم ، شاهنشاه ایران ، و آندریا ، همسر بابلی وی ، بود . او خواهر ناتنی خشایارشای دوم ، سغدیانه و داریوش دوم بود . پروشات با برادر ناتنی خود ، داریوش دوم ، پیمان زناشویی بست و از او صاحب ۱۳ پسر شد که از این تعداد چهار پسر با نام های اردشیر دوم ، اوستن ، کوروش کوچک و هوخشدره و یک دختر به نام آمستریس تا بزرگسالی زنده ماندند .
« نفوذ در دربار ایران »
پروشات زنی بسیار قدرتمند و دارای شبکه ای از جاسوسان و خبرچینان بود . کتزیاس ، که پزشک او بود ، در کتاب های خود گفته است که او چگونه افرادی را که برای تاج و تخت تهدیدی بودند شناسایی و اعدام می کرد . پروشات بسیار باهوش بود و موفق شد به داریوش دوم ، که فرزندی غیر رسمی بود و قانونی به شمار نمی آمد ، در رسیدن به تاج و تخت و سلطنت کمک کند . کتزیاس همچنین گفته که او به مشاورانش بسیار وابسته بود .
گفته می‌شود که پروشات افزون بر این ، صاحب زمین ها و روستا های بسیاری در سوریه ، ماد و بابل بوده و مدارکی از دریافت مستقیم مالیات به وسیله وی و همچنین خدمتکاری که مدیریت دارایی ها و جمع آوری مالیات را بر عهده داشت ، بر جای مانده است .
کوروش پسر مورد علاقه و محبوب پروشات بود و به خاطر نفوذ او بود که کوروش در نوجوانی در حدود سال ۴۰۷ پیش از میلاد به فرمانداری غرب آناتولی دست یافت . داریوش پیش از مرگش نیت داشت اردشیر دوم را به عنوان جانشین خود برگزیند اما پروشات با انتخاب کوروش کوچک موافق بود و به همین خاطر زمانی که همسرش بیمار بود و قصد داشت سلطنت را به اردشیر واگذار کند ، پروشات کوروش کوچک را که فرماندار لیدیه بود به دربار فرا خواند تا مانع جانشینی اردشیر شود . کوروش کوچک دیر رسید و مراسم در حال اجرا بود ، وی آنچنان به هیجان آمد که به اردشیر به قصد کشت هجوم برد . این هجوم ناموفق بود و کوروش نیز به فرمان شاه دستگیر شده و فوراً محکوم به اعدام شد .
پروشات موفق شد با تمهیدی جان کوروش کوچک را نجات دهد :
درست قبل از اجرای حکم اعدام ، کوروش را چنان محکم در آغوش گرفت که در صورت اقدام جلاد ، خودش نیز کشته می شد . وی توانست فرمان عفو کوروش کوچک را از شاه داریوش دوم بگیرد و او را به لیدیه بازگرداند .
سپس کوروش کوچک در لیدیه در مقابل اردشیر دوم شورش و قیام کرد و به دنبال آن نبرد های سختی بین این دو برادر صورت گرفت که چرخاننده آن ها را ملکه پروشات می دانند . کوروش سرانجام در نبرد کوناکسا شکست خورد و کشته شد . پروشات ساتراپ تیسافرن را برای کشته شدن پسرش مقصر می دانست و در نتیجه مدتی بعد وی را به قتل رسانید .
« مرگ پروشات »
سرانجام پروشات در پارسه درگذشت ، تاریخ دقیقی از مرگ وی در دسترس نیست . او را پس از مرگ در نقش رستم در آرامگاه همسرش داریوش دوم به خاک سپردند .
