جنگ فراض، اتحاد ایران و روم در مقابل اعراب

نبرد فراض در اواخر سال 633 یا ژانویه 634 میلادی بین اعراب مسلمان و نیروهای متحد امپراتوری روم و امپراتوری ساسانی رخ داد. در جنگ فراض اتحاد عجیب سپاه ایران و روم برای اولین بار در تاریخ رخ می دهد. این نبرد با پیروزی اعراب به پایان رسید و اولین حمله اعراب به بین النهرین پایان یافت.

وقایع پیش از جنگ فراض

تا پایان سال 633، مسلمانان فرمانروای دره فرات بودند. در این دره هنوز یک پادگان ایرانی در فراض، در بیرونی ترین لبه در مرز امپراتوری ایران وجود داشت.
خالد تصمیم گرفت که ایرانیان را نیز از این پادگان بیرون کند، زیرا از پادگان ساسانی که در نزدیکی سپاه مسلمانان بودند وحشت فراوان داشت. او با لشکر مسلمانان به سوی فراض لشکر کشید و در هفته اول دسامبر 633 به آنجا رسید.

اتفاق عجیب اتحاد سپاه ایران و روم برای اولین بار در تاریخ

فراض سرزمینی مرز بین امپراتوری ایران و بیزانس بود و نه تنها پادگان های بیزانس، بلکه پادگان های ایرانی نیز در آنجا مستقر بودند. در مواجهه با مسلمانان، پادگان بیزانس تصمیم به حمایت از پادگان ایرانی گرفت.

اتحاد سپاه ایران و روم برای اولین بار در تاریخ در سال 633 میلادی به وقوع پیوست پس از حدود هزار سال جنگ با یکدیگر برای اولین بار در تاریخ سپاه ایران و روم با یکدیگر متحد شدند.
به دلیل کمبود منابع ما هیچ اطلاعی از فرمانده ایرانی یا رومی نداریم و اطلاعی در اینکه با دستور چه کسی و یا چگونه سپاهیان ایران و روم با یکدیگر متحد شده اند دردسترس نیست.

آغاز جنگ فراض

پس از اتحاد ایرانیان و رومیان، سپاهیان ترکیبی ایران و روم به خالد پیام دادند که برای شروع جنگ یا خود و سپاهش از رود عبور کنند یا به ایشان اجازه عبور کامل از رود را بدهند.
خالد به دشمن امکان عبور از فرات را داد. به محض عبور دشمن از فرات، خالد دستور داد تا نیروهای اسلام وارد عمل شوند. ارتش ترکیبی ایران و بیزانس به رودخانه پشت کرده بودند.

در فراض، خالد همان تاکتیک‌هایی را که در جنگ مذار استفاده کرد را به کار گرفت. در حالی که خطوط مقدم هر دو ارتش درگیر نبرد بودند، خالد با کمک جناحین سپاهش، دشمن را در دو جناح مهار کرد. مسلمانان به سرعت حرکت کردند و به سمت پل رودخانه شتافتند و موفق شدند آن را تصرف کنند. بدین ترتیب سپاه ایران و روم در محاصره افتادند و شکست پر تلفاتی خوردند.

نوشته اند که سپاه ایران و روم حدود 50 الی 100 هزار تن و سپاه اعراب حدود15 الی 30 هزار تن بوده است که به نوعی میتوان حدس زد که تعداد سپاهیان دو طرف درست نمی باشد.

عواقب جنگ فراض

سر ویلیام مویر گفت که از آنجایی که سربازان باقی مانده توسط سواره نظام عرب تعقیب و کشته شدند، تلفات سپاه ایران و روم “گزارش های سنتی این رقم را بالغ بر 100،000 تلفات نشان می دهد.” “باید تعداد قابل توجهی از آنها وجود داشته باشد.”

او گفت. با این حال، اعتبار این گزارش از نبرد مورد تردید است، زیرا به نظر می رسد تنها منبع اطلاعات از روایت خالد چندین قرن بعد آمده باشد. به گفته پیتر کرافورد، از آنجایی که هراکلیوس نتوانست چنین پادگان بزرگی را در امتداد فرات ایجاد کند، زیرا تعداد نفرات اعراب و خالد در فراض ده برابر بیشتر بود.

سوگند خالد

افسانه های اسلامی عبارتند از: در آغاز جنگ فراض، زمانی که مسلمانان محکوم به فنا به نظر می رسیدند، خالد نذر کرد که در صورت پیروزی به مکه، خانه خدا، زیارت کند. پس از پیروزی جنگ فراض، خالد چند روز در فراض ماند و مقدمات لازم را برای اداره قلمرو انجام داد.

در ژانویه 634، در حالی که پادگان اعراب در فراض مستقر بود، به ارتش اصلی مسلمانان دستور داده شد تا به الحله بازگردند. خالد در عقب لشکر خود ماند. با پیشروی ارتشش در جاده الحله، خالد از لشکر خود جدا شد و از مسیری کم تردد با یک اسکورت کوچک به سوی مکه حرکت کرد.

خالد به موقع برای زیارت مکه وارد مکه شد. خالد و گروهش پس از زیارت مخفیانه و وفای به عهد خود، سواره به سوی الحله بازگشتند. قبل از اینکه آخرین دسته از لشکر اصلی از فراض وارد حیره شود، خالد نیز آنجا بود، گویی که در تمام مدت با نیروهای عقب سپاهش بوده است.

سرچشمه: کایگی، والتر ای. (1995). بیزانس و فتوحات اولیه اسلامی. کمبریج: انتشارات دانشگاه کمبریج.