مرزبان باوندی یا مرزبان بن رستم پریمی (به فارسی مرزبان بن رستم پریمی)، سیزدهمین فرمانروای سلسله باوندیان از ۹۷۹ تا ۹۸۶، پسر و جانشین رستم دوم بود. در برخی منابع نام او را به رستم بن المرزوبان تغییر دادند که باعث سردرگمی مورخان شد و آنها را باید دو نفر دانست.
به نقل از مورخ هلال السابع، مرزبان خواهری به نام سیده شیرین داشت که همسر حاکم آل بویه فخرالدوله و مادر مجدالدوله بود. اما بر اساس قابوس نامه حاکم زیاری کیکاووس (که از تبار باوندی بود) سیده شیرین خواهرزاده مرزبان بود.
در مورد سلطنت شاهان باوندی پس از مرگ رستم دوم ابهامات متعددی وجود داشته است.
سال 986 دیگر از مرزبان به عنوان فرمانروای سلسله باوند یاد نمی شود و به جای آن از شروین سوم نام برده می شود.
بعدها از شهریار سوم به عنوان فرمانروای سلسله باوند در سال بعد یاد شده است. سپس بار دیگر در منابع از المرزبان به عنوان خلع شهریار سوم و بازگرداندن خود به عنوان حاکم سلسله باوند یاد شده است.
در سال 998 شهریار سوم با کمک زیاریان به طبرستان بازگشت و پریم پایتخت باوندیان را از چنگ مرزبان بیرون کشید. اما مرزبان با کمک آل بویه توانست به سرعت او را از شهر دفع کند. شهریار سوم به زودی یک ضد حمله دیگر انجام داد و مرزبان را شکست داد.
شهریار سوم سپس بر تخت سلطنت باوندیان نشست و از حکومت زیاریان اعلام استقلال کرد. مرزبان از این فرصت استفاده کرد و دست نشانده زیاریان شد و تاج و تخت خود را به دست آورد. شهریار سوم سپس به ری گریخت و در سال 1000 در آنجا درگذشت. در سال 999، البیرونی محقق معروف ایرانی از دربار مرزبان دیدن کرد.
مرزبان بن رستم پریمی و پایان سلسله باوند
مرزبان باوندی احتمالاً تا سال 1006 سلطنت می کرد، زمانی که سلسله باوند توسط حاکم زیاری قابوس به پایان رسید. با وجود این، چندین شاهزاده باوندی در بخش‌های کوچک محلی مازندران به حکومت خود ادامه دادند.
از شاهزادگان باوندی به نام ابوجعفر محمد در کمک به مجدالدوله در برابر شورشی دیلمی ابن فولاد در سال 1016 و در برابر حاکم کاکویی محمد بن رستم دوشمانزیار در سال 1028 نام برده شده است که احتمالاً خود از نژاد باوندی بوده اند.
مرزبان نامه اثر کیست؟
مرزبان‌نامه، توسط اسپهبد مرزبان باوندی یا همان مرزبان بن رستم بن شهریار بن شروین بن رستم بن سرخاب بن قارن و به زبان مازندرانینگاشته شد. چندین سال بعد سعدالدین وراوینی مرزبان نامه را از زبان طبری به فارسی دری برگردان کرد.
محتوای کتاب مرزبان نامه چیست
مرزبان‌نامه اثر منثور فارسی اوایل قرن سیزدهم است. این شامل “داستان ها و افسانه های آموزشی مختلف است که به عنوان تصویر اخلاق و رفتار درست استفاده می شود” و متعلق به ژانر ادبی “آینه ای برای شاهزادگان” است.
مرزبان نامه به طور کامل یا به صورت خلاصه به ترکی، عربی، فرانسوی و انگلیسی ترجمه شده است. کریو ویلیامز خاطرنشان می کند که مرزبان نامه را می گویند بر اساس پیشگویی غیر موجودی که به زبان عامیانه طبرستان (منطقه ای تاریخی در شمال ایران) در حدود قرن دهم توسط حاکم باوندی ال مرزبان (r. 979–986).
بر خلاف روش معمول، سه تصویر یافت شده در ابتدای اولین نسخه خطی موجود (به تاریخ 1299) قبل از نوشتن متن ترسیم شده اند. تصاویر، پیامبر اسلام محمد، نویسنده اثر و حامی را به تصویر می کشند.
سرچشمه: Madelung, W. (1975). “سلسله های صغیر شمال ایران”. در فرای، R.N. (ویرایش). تاریخ ایران کمبریج، جلد 4: از حمله اعراب