درواسپ

درَواسپ که در پهلوی گوش (گاو) یشت نیز خوانده می شود، از 7 کرده و 33 بند درست شده و ویژۀ فرشتۀ نگهبان چارپایان است. به گمان ایزدبانوی درواسپ، دارندۀ اسبان خوب، ایزدبانویی دست دوم و مربوط به زمانی است که ایرانیان موفق به رام کردن اسب شدند.

7 تن از نامور نیایش کننده
گاو (گَئو) در اوستا به صورت اسم عام برای چارپایان کوچک نیز به کار می رود. در این یشت که جز دو بند نخست بقیه از ارت یشت و آبان یشت گرفته شده، 7 تن از ناموران برای پیروزی خود برای درواسپ نیایش می کنند: هوشنگ، جمشید، فریدون، خسرو، زرتشت و کی گشتاسپ. در اینجا فقط ایزدان یاد شده متفاوت اند. کریستین سن می پندارد که یشت نهم {درَرواسپ-یشت} در زمانی نوشته شده که امکان تالیف یشتی به روش قدیم وجود نداشته و به همین سبب مولف آن نیایش های مورد نیاز خود را از جای دیگر برداشته و مقدمۀ کوتاهی به آن افزوده است.

قدمت درواسپ
جالب توجه است که ستایش های یشت نهم در هیچ جای دیگر، جز در دو سی روزه-آنجا که سخن از گوش روز (روز چهاردهم هر ماه) می رود، نیامده است. در خلاصۀ اوستای ساسانی نیز که در کتاب های 8 و 9 دینکرد آمده، نامی از درواسپ برده نشده است. کریستین سن تاریخ تقریبی تدوین این یشت را حدود سدۀ نخست میلادی می داند. البته این بدان معنی نیست که پیش از این، با نقشی که اسب در فرهنگ ایران باستان داشته، این یشت وجود نداشته است. ممکن است که در این تاریخ، به جای بندهای فراموش شدۀ درواسپ جایگزینی گزیده شده باشد.

در هر حال از دو بند نخست پیداست که زندگی روستایی و شبانی، به شخصیت و هویت درواسپ شکل داده و در تکوین یشت ویژۀ او نقش تعیین کننده ای داشته است.در این یشت، درواسپِ توانای مزدا آفریدۀ اَشَوَن ستوده می شود، که ستوران کوچک و بزرگ و دوستان و کودکان را تندرست نگاه می دارد. درواسپ دارای اسبان زین کرده و گردونه های پر تکاپو، با چرخ های خروشان است. درواسپ نیرومندِ بُرزمندِ پاداشِ نیک بخشنده و درمان بخشی است که مردان اشون را یاری می رساند و پیشۀ درست می بخشد و آرامگاه آماده می کند.

نقش اسب در باستان
نقش اسب در زندگی مینوی درگذشتگان تعیین کننده است. به گزارش آریان در پاسارگاد هر ماه در آرامگاه کوروش یک اسب قربانی می کردند. بانی این قربانی کمبوجیه پسر کوروش بود. این آیین، بیش از دو سده، تا زمان اسکندر دوام داشت. در ودا ها می خوانیم، کسی که برای او پس از مرگش اسبی قربانی کنند، دارای بارگاهی در کنار خورشید خواهد شد. این بارگاه قابل قیاس است با آرامگاهی که در درواسپ به آن اشاره می شود.

سرچشمه
هزاره های گمشده – رجبی