شهر هگمتانه در دوران پادشاهی مادها، به عنوان یکی از شهرهای بزرگ و تأثیرگذار شناخته می‌شد. این شهر مرکز فعالیت‌های اقتصادی، فرهنگی و سیاسی بود و تحت‌تاثیر قابلیت‌های اقتصادی و استراتژیک خود، به عنوان یکی از مراکز تجاری مهم در منطقه به شمار می‌رفت. شهر هگمتانه به علت قرارگیری در مسیر جاده‌های تجارتیِ مهم و برخورداری از سرمایه‌های بسیار در زمینه تجارت، کشاورزی و سایر حوزه‌های اقتصادی، تبدیل به شهری غنی و ثروتمند گشته و به همین دلیل، موفق به کسب جایگاهی ویژه در منطقه گشت. جالب است بدانید در آن زمان از این شهر به عنوان قلب امپراتوری مادها یاد می‌شد. چرا که نقش مهمی در توسعه و تقویت قدرت آنان داشت.
هگمتانه به دلیل موقعیت استراتژیک و جغرافیایی خود، در مسائل دیپلماتیک و جنگ‌های امپرتوری ماد نیز نقش مهمی را ایفا می‌کرد. هرودوت در توصیف هگمتانه به بنیانگذاری آن توسط دیاکو اشاره کرده و از وجود هفت دیوارِ به رنگ سیاره‌ها در این شهر سخن گفته است. در آن زمان، این دیوارها تحت‌عنوان دیوارهای داخلی و بیرونی تقسیم‌بندی شده و البته دیوارهای داخلی آن بلندتر و اشراف بیشتری به دیوارهای بیرونی داشتند. هگمتانه به عنوان مرکز دینی و فرهنگی نیز مورد توجه بود. باستان‌شناسان نشانه‌هایی از معابد و آتش‌پرستی را در این شهر یافته‌اند که نشان می‌دهند، هگمتانه به عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز دینی در آن دوران بوده است.
با توجه به شواهد تاریخی موجود در رابطه با بنیانگذار شهر هگمتانه، برخی از باستان‌شناسان آن را به دیاکو اولین پادشاه مادها نسبت می‌دهند، در حالی که گروهی دیگر معتقدند که این شهر را فرورتیش، سومین پادشاه ماد بنا کرده است. درباره نام قبلی هگمتانه، اطلاعات کاملی وجود ندارد. برخی تاریخ‌شناسان معتقدند که نام قدیمی هگمتانه « اکسایا » بوده است که به معنی شهر کاسی‌ها است. اما تاکنون شواهد قوی در این زمینه یافت نشده است.
هگمتانه به عنوان مرکز فرهنگی
هگمتانه به عنوان مرکز اجتماعی و فرهنگی، مکانی برای تجمع و تبادل ایده‌ها، فرهنگ و هنر بود. این شهر برای توسعه علوم و آموزش، کتابخانه‌های بزرگی داشت. دانشمندان، فیلسوفان، شاعران و هنرمندان مشهوری در این شهر زندگی می‌کردند و به ترویج علوم و هنرهای مختلف می‌پرداختند. در این شهر، موزه‌ها و مکان‌های فرهنگی بسیاری وجود داشتند که کمک زیادی به پیشرفتِ علاقمندان به فرهنگ و هنر می‌کردند.
اهمیت اقتصادی هگمتانه
همچنین در هگمتانه؛ زندگیِ شهری، پویا و رونق اقتصادی نیز کاملا قابل مشاهده بود. بازارهای بزرگ، کارگاه‌های صنعتی فعال و صنایع دستی مختلف نیز در این شهر وجود داشتند.بنابراین شهر هگمتانه به عنوان یک مرکز تجاری مهم شناخته می‌شد. بازارهای شلوغ و پر رونق این شهر، مرکز تبادل کالاها و خدمات بود. افراد از سراسر امپراتوری به این شهر می‌آمدند تا کالاهای مورد نیازشان را تهیه کرده و به انجام تجارت و مبادلات مختلف بپردازند.
علاوه بر آن، هگمتانه به دلیل داشتن خزانه‌های پادشاهی، در نظام اقتصادی و سیاسی مادها نیز نقش مهمی داشت و به عنوان مرکزی برای تجمع و ذخیره ثروت به شمار می‌رفت. با توجه به اطلاعات منابع تاریخی مختلف، شهر هگمتانه به عنوان یکی از مراکز اصلی صنایع فلزی و مس از دوران پادشاهی مادها به شمار رفته و دسترسی آسانِ آن به مواد معدنی به دلیل قرارگیری در نزدیکی کوه‌های زاگرس، باعث شده بود که فرآیند استخراج و فرآوری مس در این شهر به حداکثر برسد.
هگمتانه؛ نماد قدرت و اقتدار مادها
با بنا نهادن هگمتانه به عنوان پایتخت، مادها قدرت خود را به نحوی تقویت کردند که تحت تأثیر قوی‌ترین قوم آن دوران، یعنی آشوریان قرار نگیرند. به همین دلیل بود که این شهر به عنوان نمادی از قدرت و ثبات پادشاهی مادها، مورد توجه و تمجید قدرت‌های همسایه و کشورهای دیگر نیز قرار می‌گرفت. به طور کلی، هگمتانه به عنوان پایتخت و مرکز حکومت مادها نه تنها تأثیر مثبتی در توسعه اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی آنان داشت، بلکه نمادی از قدرت و جایگاه برتر مادها در منطقه نیز به شمار رفت. با توجه به اهمیت بالای هگمتانه، پادشاهان مادها بیشترین توجه را به این شهر داشته و برای حفظ ثبات و امنیت آن، ساماندهی نظامی مناسبی را برقرار کرده بودند. بنابراین هگمتانه علاوه بر اهمیت اقتصادی، از جهت نظامی و سیاسی نیز جایگاه ویژه‌ای داشت و به عنوان یکی از مهم‌ترین شهرهای دوران پادشاهی مادها محسوب می‌شد.
